Του Αθανάσιου Παλιούρα
H αποκάλυψη της Εγκλείστρας πέρα από την ξεχωριστή οργάνωση αυτού του σπηλαιώδους μοναστικού συγκροτήματος δηλώνει και τους «υπεράνθρωπους» στόχους κάποιων μοναχών με ιδιαίτερη ιδεολογία και φοβερές αντοχές. Ο γράφων, ιδιαίτερα φορτισμένος από αυτή τη σπάνια ανακάλυψη, έγραψε την ίδια νύχτα (14 Σεπτεμβρίου 1993) ένα κείμενο και παρόλο που είναι ασυνήθιστο από επιστημονική σκοπιά παρακαλεί να του συγχωρηθεί αυτή η «πέραν του δεοντολογικού υπέρβαση».
«Και συνέβη εκείνες τις εποχές άνθρωποι περιβόητοι στην πίστη και στην άσκηση, αποφασισμένοι και τολμηροί εγκατέλειπαν τη Λαύρα τους και αναζητούσαν στα σπήλαια και στις οπές της γης αυστηρότερη άσκηση, παλεύοντας μέρα νύχτα με τον διάβολο και αντιμετωπίζοντας όλες τις πλάνες και παγίδες του. Κάποιοι από αυτούς, λίγοι μα εκλεκτοί ανέβαιναν σε μικρά, δυσπρόσιτα σπήλαια σε χώρους στενούς και αφιλόξενους, μόνοι, κατάμονοι με μοναδική συντροφιά το Θεό, «ενώπιοι ενωπίω», προσευχόμενοι και διαλογιζόμενοι, άνοιγαν τα χειρόγραφο βιβλία και βυθίζονταν στη μελέτη, ή έγραφαν κάποιο νηπτικό κείμενο, άνθρωποι – θηρία, γίγαντες του πνεύματος, ασυνήθιστοι και τρομακτικοί για τον κοινά νου, δεν είχαν τίποτε γιατί είχαν τα πάντα μέσα στην αυτάρκεια της πίστης, ζούσαν στον γνόφο της αγνωσίας, απόκοσμοι και ερημικοί, φίλοι και σύντροφοι του Θεού, έγκλειστοι σε, απομονωμένες εγκλείστρες, ξεπέρασαν τα πάντα.
Συνασκητές τους, κατά διαστήματα, ανέβαζαν ως επάνω στην αετοφωλιά της Εγκλείστρας ένα καλαθάκι με λίγο παξιμάδι, λίγα χόρτα, λίγες ελιές, λίγο νερό για να συντηρούνται και να αντέχουν στον σκληρό τους και αδυσώπητο αγώνα. Διηγούνται τα Συναξάρια γιο έγκλειστους και εγκλείστρες στην Παλαιστίνη, τη Συρία και την Αίγυπτο, στην Καππαδοκία, στα γρανιτένια βράχια του Σινά. Η πατερική παράδοση, από την άλλη μεριά, διέσωσε τον βίο και τα συγγράμματα του «ένδοξου αγίου πατρός ημών Νεοφύτου» στην Πάφο της Κύπρου, που μέχρι σήμερα αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνηματικά κέντρα της καθ’ ημάς Ανατολής. Στην Ελλάδα η μοναδική εγκλείστρα του Αγίου Νικολάου, στο ονομαστό σπήλαιο της Βαράσοβας, το απότομο και μαγικό βουνό που πέφτει απόκρημνο στον Πατραϊκό που στη βυζαντινή περίοδο είχε ονομαστεί «Άγιον ‘Όρος της Δυτικής Στερεάς», η μοναδική αυτή εγκλείστρα αποκάλυψε την πνευματική της γοητεία με τη βοήθεια ης αρχαιολογικής σκαπάνης κατά τη διάρκεια των ανασκαφών. ‘Ένα σπήλαιο που παρουσιάζει συνεχή μοναστικό βίο από τον 6ο μέχρι τον 19ο αιώνα, ξεχωρίζει για την ασκητική του ιδιαιτερότητα, τον οργανωμένο βίο, τα μυστικά που μας φανερώνει, την πνευματικότητα που αποπνέει «εις οσμήν ευωδίας πνευματικής», αποσπά τον θαυμασμό μας και γεννά τη συγκίνηση και το δέος. Μέσα στο κτιριακό συγκρότημα του σπηλαίου του Αγίου Νικολάου, όλα μαρτυρούν τον ασκητικό βίο τους πνευματικούς αγώνες, αλλά επισημαίνουν και το αισθητικό επίπεδα αυτών που έζησαν μετρώντας τους αιώνες που πέρασαν μαχόμενοι στα σπλάχνα της Βαράσοβας για μια ιδεολογία που ξεκινά από τα βράχια φτάνει ως τον ουρανό. Ο μικρός μονόχωρος ναΐσκος με τα 20 στασίδια, το κοιμητήριο πίσω από το Ιερό, το εγκάρσιο συγκρότημα των διώροφων κελλιών, η Τράπεζα, η Εστία με το Φωτάναμα, ο Φούρνος, το Διαβατικό, ο τριώροφος πύργος, τα άπειρα μικροευρήματα από την κεραμική μέχρι τα αποτμήματα των φορητών εικόνων και των χρωματιστών σοβάδων, από το μαρμάρινο τέμπλο μέχρι τις μαλτεζόπλακες, από τα ποικίλα σκεύη μέχρι τα θραύσματα της Αγίας Τράπεζας, τα πάντα παραπέμπουν σε περιόδους οργανωμένου βίου, δημιουργικής αναζήτησης και ακμής και βέβαια τραχιάς άσκησης, που φανερώνει ανθρώπους που πίστεψαν με πάθος, που αγάπησαν με μέτρα τώρα από τον άνθρωπο, που περπάτησαν σε τεντωμένο σχοινί πάνω από την άβυσσο, που άγγιξαν ανεβαίνοντας τη σκάλα των αρετών, τα κράσπεδα του ουρανού.
Ιδιαίτερα οι ανώνυμοι έγκλειστοι όλων των εποχών ανέλαβαν το μέγα έργο του αδιάκοπου μαρτυρίου μέσα από την πλήρη απομόνωση. Το έργο της ανάδειξης των ορίων των ανθρώπινων δυνατοτήτων, έβγαλαν τη μεγαλύτερη κραυγή στα πέρατα της οικουμένης μέσα από την «εύγλωττη σιωπή» και δίδαξαν στον κόσμο πόσα μπορεί να πετύχει ο άνθρωπος όταν φλέγεται από τον πυρετό ης πίστης.Το μικρό και στενό κελλάκι του Έγκλειστου, στο επάνω Σπήλαιο του Αγίου Νικολάου στη Βαράσοβα Αιτωλίας, είναι το σύμβολο όλων όσοι τολμούν, είναι το όραμα όλων όσοι ονειρεύονται, είναι το σημείο όσων άγγιξε η πνευματική αγρύπνια και για μας τους απλούς, που ακολουθούμε είναι η παρηγοριά της ζωής, το φως μες τη νύχτα, το απάνεμο λιμάνι της ψυχής, που ταξιδεύει μες στα πελάγη της εποχής μας, είναι η ελπίδα και η χαρά στην καθημερινή μας βιοπάλη».
