Oι αρχαιολογικοί χώροι είναι πάντα τόποι μαγικοί, που με έναν τρόπο ανεξήγητο συνδυάζουν το φυσικό θέλγητρο με το πολιτισμικό φορτίο. Τόποι αυτοσυγκέντρωσης, κηλίδες καλαισθησίας σ’ έναν κόσμο που μαστίζεται αισθητικά από χίλια πάθη.Συχνά, όμως, έχεις τόσα πράγματα να δεις, που η προσοχή σου διασπάται. Ο νους, προσπαθώντας να συνενώσει τα θραύσματα μιας νεκρής πραγματικότητας, χάνεται.
Το σκηνικό διαιρείται.. Το αντίθετο μού συμβαίνει κάθε φορά που επισκέπτομαι τις Οινιάδες. Ξαφνικά, ο νους, αυτός ο πίθηκος, σταματάει να πηδάει από κλαδί σε κλαδί, από σκέψη σε αγωνία, από εντύπωση σε απορία. Και αφήνεται στην ασάλευτη ηρεμία του τοπίου. Φυσικό σύνορο για να αφήσεις πίσω σου τις εγκόσμιες ανησυχίες, το ποτάμι.Ο Αχελώος, ο μέγας ποταμός ένας ταύρος (όπως απεικονιζόταν στην αρχαι-ότητα) που θα λυγίσει αν υποστεί το θλιβερό, καίριο πλήγμα της εκτροπής του. Σχεδόν σε υπνωτίζει να παρακολουθείς τα ρεύματα στα ογκώδη νερά του. Περνάς την αμφιθεατρικά χτισμένη Κατοχή και οδηγείς κάνα τέταρτο μέσα στους αγροτικούς δρόμους. Σε μια στροφή του δρόμου, αντικρίζεις το λόφο.Το σημαίνει και η πινακίδα που σου εξηγεί τα διάφορα σημεία του αρχαιολογικού χώρου.Ανηφορίζοντας στο λόφο με τις βελανιδιές, το Τρικαρδόκαστρο, όπως ήταν η μεσαιωνική του ονομασία, ανοίγει η ψυχή σου. Η θέα στον κάμπο είναι συναρπαστική: καλλιέργειες όσο πάει το μάτι, από τη μια. Καθώς ανεβαίνεις προς τα κυκλώπειας ομορφιάς τείχη και περπατάς περιμετρικά ανάμεσα στους άγριους ασφόδελους και τα βράχια, απλώνεται μπροστά σου σε όλη του τη μεγαλοπρέπεια το Δέλτα του Αχελώου.Για μένα, η ιδανική στιγμή για να βρεθείς εδώ είναι το ηλιοβασίλεμα.Καθώς O Hλιος χρυσίζει ανάμεσα στα χαλάσματα του «Κοκκινόπυργου» και οι ακτίνες διαπερνούν την επιλεγόμενη λοξή πύλη, η κυκλώπεια χάρη του τοπίου σε καθηλώνει.Οι λοξές πύλες που ανοίγονταν στα μεταπύργια, καθώς και οι πυλίδες με διάδρομο ήταν τυπικά της Ακαρνανίας μορφολογικά χαρακτηριστικά των τειχών.Στην Ακαρνανία, μάλιστα, εξαιτίας της όλης μορφολογίας του εδάφους -κάμπος σήμαινε πόλεις ευάλωτες, που είχαν ανάγκη από γερή οχύρωση,ονομαστοί τεχνίτες ήδη από πολύ νωρίς άρχισαν να χτίζουν τείχη εξ ολοκλήρου από πέτρα.
Τον ντόπιο σκληρό ασβεστόλιθο, δηλαδή, που κοβόταν μόνο σε λιθόπλινθους μεγάλων διαστάσεων. Τα δύο πράγματα που μπορούσαν να προστατεύσουν τους πολίτες που κατοικούσαν στον κάμπο από τις επιδρομές ήταν τα τείχη των πόλεων και «το Κοινόν των Ακαρνάνων», ένα είδος ομοσπονδιακού στρατού των ακαρνανικών πόλεων, ανάμεσα στις οποίες οι Οινιάδες ήταν οι πιο σημαντικές (μαζί με την αρχαία Στράτο και το Θύρρειο, -η περίμετρος των τειχών του πλησίαζε τα 10 χλμ.).Η αγορά των Οινιάδων, ένα πλάτωμα στη νότια ανατολική πλευρά του βρόχου, μιλάει για μια ακμή αστική, με δημόσια κτήρια αλλά και ιδιωτικές κατοικίες.
Οι λίθινοι τοίχοι τους είχαν μια καλαίσθητη ιδιομορφία: η εξωτερική πλευρά τους ήταν πολυγωνική, ενώ εσωτερικά η υφή παρέμενε ανώμαλη, από μικρότερους, χωρίς ιδιαίτερη επεξεργασία, λίθους.
Το πιο χαρακτηριστικό και πιο σημαντικό από τα κτήρια αυτά είναι το Βουλευτήριο, τα θεμέλια του οποίου διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση. Διακρίνονται ακό¬μη μια ημικυκλική εξέδρα κι ένα ηρώο, όπου πιθανολογείται πως λατρεύονταν χθόνιες θεότητες.Το αγριοκυκλάμινο σε αντίστιξη με την γκριζόμαυρη πέτρα. Ο,τι απέμεινε από μια πολιτεία πλούσια, η οποία εμφανίζεται στην ιστορία τον 5ο αι. π.Χ. και αντέχει μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους. Ο Θουκιδίδης αναφέρεται αρκετά συχνά στους κατοίκους των Οινιάδων, οι οποίοι «μόνοι από τους Ακαρνάνες συντάχθηκαν με τους Λακεδαιμονίους κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο ως παραδοσιακοί εχθροί των Αθηναίων.Οι τελευταίοι μάλιστα επανειλημμένως εξεστράτευσαν κατά των Οινιάδων, πότε με τον Περικλή, πότε με τον Φορμίωνα, αλλά απέτυχαν να κυριεύσουν την πόλη».Επίσης μαθαίνουμε και για το θρύλο του βασιλιά Τρίκαρδου που είχε πανέμορφο γιο, τον Ανήλιαγο, τον οποίο δεν έπρεπε ποτέ να δει ο Ηλιος.Ο Ανήλιαγος αγάπησε την κυρα-Ρήνη, που κατοικούσε στον πύργο της στην Πλευρώνα της Αιτω¬λίας (στο βουνό του Αιτωλικού, τον Αράκυνθο, άλλο ένα όμορφο σημείο – «βίγλα» για όλη τη λιμνοθάλασσα).
Κάθε νύχτα την επισκεπτόταν κι έφευγε πριν βγει ο Ήλιος. Μέχρι που εκείνη αποφασισμένη να ανακαλύψει τι υπήρχε πίσω από το μυστήριο της αποχώρησης του, και χολωμένη μήπως υπήρχε αντίζηλη, έσφαξε όλα τα κοκόρια του πύργου. Έτσι ο Ανήλιαγος δεν κατάλαβε το ξημέρωμα και δεν ξύπνησε ξανά ποτέ… Ένα «λαβ στόρι» ανάμεσα στο σκοτάδι και το φως, μια ιστορία ανταγωνιστικού πάθους ανάμεσα στην Ακαρνανία και την Αιτωλία…
Ο τόπος έχει ποίηση, μυστήριο, είναι αλαφροίσκιωτος και σοβαρός μαζί.
Το τοπίο προσθέτει δραματική ένταση στις παραστάσεις που ανεβαίνουν στο ανέλπιστα καλοσυντηρημένο μέσα στο χρόνο αρχαίο θέατρο στην κορφή του λόφου. Από το καλοκαίρι του 1986 παρουσιάζονται εκεί κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ Οινιάδων αξιόλογες παραστάσεις, συχνά από το αρχαίο δραματολόγιο, αλλά γίνονται κι άλλες εκδηλώσεις, όπως συνέδρια.Ένα πραγματικά σημαντικό πολιτισμικό χαρτί για την ευρύτερη περιοχή. Δύσκολα μπορεί να πιστέψει κάποιος πως κάποτε αυτή η περιοχή ήταν… θάλασσα! Ίσως η πόλη στην αρχαιότητα να βρισκόταν πάνω σε νησί ή τουλάχιστον σε κάποιες περιόδους του χρόνου να περιβαλλόταν από νερό, όπως λέει ο Θουκυδίδης.Ίσως μάλιστα ο Αχελώος (ή κάποιος παραπόταμος του) να έφτανε ίσαμε εδώ, σχεδόν 10 χιλιόμετρα από τη σημερινή του θέση!Υπήρχε μάλιστα και λιμάνι, με θέσεις για αγκυροβόλιο πλοίων.Καθώς ο απογευματινός Ήλιος γλυκαίνει τους κάθετους ογκόλιθους, όπου ξεκάθαρα οροθετούνται οι αρχαίες «γλίστρες», το νεώριο μοιάζει λες να ζωντανεύει. Περιμένεις ν’ ακούσεις τον ήχο από τα σφυριά αρχαίων τεχνητών, τόσο υποβλητικός και γεμάτος δονήσεις είναι ο τόπος.Το μόνο όμως που ακούς είναι τα τριζόνια και τα κουδούνια στο λαιμό των προβάτων που βοσκού λίγο παρακάτω.
ΚΕΙΜΕΝΟ:Βίκη Νταλακώστα – φωτογραφίες Γιάννης Ξυδάς.
«ΓΕΩΤΡΟΠΙΟ» ΕΝΘΕΤΟ «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ» (ΣΑΒΒΑΤΟ 12 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2009)
