Της Αντιγόνης Κατσαδήμα
Η παράσταση «Ζ» σε δραματουργική σύλληψη και σκηνοθεσία της Έφης Θεοδώρου, στη Νέα Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος» του Εθνικού Θεάτρου, δεν είναι μόνο η οπτική αναπαράσταση του ομώνυμου μυθιστορήματος του Βασίλη Βασιλικού. Είναι η προϊστορία ενός καίριου βιώματος της ελληνικής κοινωνίας, η συμβολικότητά του στο σήμερα, -δεδομένου ότι η παράσταση αναπτύσσει ιστορική σχέση με το χρόνο,- και η μετα-ιστορία του πολιτικού αντίκτυπου στα μορφώματα της κοινωνικής συμπεριφοράς και δράσης, ώστε ενίοτε να γίνεται λόγος για κοινωνικοπολιτικούς κραδασμούς.
Είναι ευρέως γνωστό ότι το «Ζ» του Βασίλη Βασιλικού, το «Φανταστικό μυθιστόρημα ενός εγκλήματος», γράφτηκε το 1966. Χάρη στην ταινία του Κώστα Γαβρά, το 1969, ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο. Θέμα του «Ζ» είναι η δολοφονία του Γρηγορίου Λαμπράκη στις 22 Μαΐου του 1963, στη Θεσσαλονίκη. Επίσης γνωστό είναι ότι ο Λαμπράκης υπήρξε συνεργαζόμενος με την ΕΔΑ βουλευτής, υφηγητής Ιατρικής, παλαίμαχος βαλκανιονίκης και κορυφαίος ειρηνιστής. Ως εκ τούτου, η προσωπικότητά του έγινε στόχος του παρακράτους εκείνης της εποχής, καθώς παρακρατικοί παράγοντες διατηρούσαν στενές σχέσεις με τις δυνάμεις ασφαλείας, επιχειρώντας να φιμώσουν τις φωνές της ελευθερίας και της πολιτικής συνείδησης.
Η δράση της θεατρικής προσαρμογής, λοιπόν, εκτυλίσσεται στην εποχή της μετεμφυλιακής διαμάχης δεξιών και αριστερών, ενώ ο Ψυχρός Πόλεμος ανάμεσα στην Αμερική και τη Ρωσία βρισκόταν σε εξέλιξη. Σε αυτό το πλαίσιο, ενάντια στα συμφέροντα των «μεγάλων», έδρασαν άνθρωποι, όπως ο Λαμπράκης, επιχειρώντας να κινηθούν ενωτικά. Το συμπέρασμα είναι ότι, αν δεν δολοφονούσαν τον Λαμπράκη, θα ήταν δυσκολότερο να εκκολαφθεί το αυγό του φιδιού, απ’ όπου επιβλήθηκε η δικτατορία των συνταγματαρχών, το 1967, τέσσερα χρόνια μετά.
Προϊστορία
Η θεατρική σύλληψη του «Ζ» είναι το αποτέλεσμα μιας καλής συνεργείας, αρμονίας του υλικού της, έμψυχου και μη. Τόσο το νόημα όσο και η αναγκαιότητα για μια τέτοια παράσταση υποδηλώνουν τη γενική κατάσταση, η δραματικότητα να πλαισιωθεί μεν από τη γκρίζα εμπειρία της κοινωνικής ανισορροπίας και του αδιεξόδου, που σημάδεψαν την ελληνική κοινωνία εκείνης της εποχής• εντούτοις, αυτή η δραματικότητα πετυχαίνει να κινηθεί σε έναν θεατρικό άξονα δημιουργίας και νομοτελειακής ταυτότητας. Αν ο πολιτικός χρόνος, ο οποίος εκθέτει ένα έγκλημα, εισβάλλει με έμφαση στη σκηνή, με κίνδυνο να εκθέσει και τις αδυναμίες των ηθοποιών του, εδώ γίνεται δύναμη για να προβληθεί η σημασία του στοιχειώδους, ήτοι, του δημοκρατικού συστήματος δικαίου. Το έργο ουσιαστικά παρακολουθεί τον αγώνα για την αποκάλυψη της αλήθειας γύρω από την πολιτική δολοφονία του Λαμπράκη.
Συμβολικότητα-ιστορικότητα
Η σύμπραξη των ηθοποιών εξυπηρετεί την ποιητική και συγχρόνως ρεαλιστική απόδοση των ιστορικών γεγονότων. Η σκηνική πραγματικότητα επίσης ενισχύει το συμβολικό χαρακτήρα των παραστασιακών κινήσεων. Για παράδειγμα, μια εκτενής επιφάνεια λειτουργεί ως διάδρομος-πέρασμα του χρόνου αλλά και ως τράπεζα-τόπος της σκηνικής δράσης. Επιπρόσθετα, η ποιητική εικόνα της δολοφονίας του Λαμπράκη, ως απόηχος της απελευθέρωσης της ψυχής, εκφράζεται μέσα από ένα λευκό μπαλόνι. Το τελευταίο λειτουργεί ως το εκτόπισμα της ψυχής, η οποία αρνείται κάθε επαφή με τη γη, σαν να ήταν ανέκαθεν αναπόσπαστο μέρος του ουρανού• σαν να ήταν μέρος του σύμπαντος που δεν επηρεάζεται από την εγκόσμια εξαθλίωση. Ο ρόλος του «Ζ» – που υποδύεται ο Γιάννος Περλέγκας- συμβάλλει ουσιαστικά ώστε να μη χάνεται η λεπτή ισορροπία ανάμεσα στο ιστορικά εμφανές και στο ποιητικά πρόδηλο να λάμψει. Η αφήγηση στην παράσταση θέτει και το ζήτημα, πότε η πολιτικοποίηση μέσω της τέχνης μπορεί να είναι μια πολιτιστική κινητοποίηση και αφύπνιση.
Μετα-ιστορία
Όσον αφορά στο πότε η πολιτικοποίηση μέσω της τέχνης μπορεί να είναι μια πολιτιστική κινητοποίηση και αφύπνιση, η μετα-ιστορία της παράστασης συνδέεται με τη διαφοροποίηση, ήτοι, με την απόσπαση από την αναπαράσταση. Στην περίπτωση της πετυχημένης προσαρμογής, αυτή η απόσπαση τυγχάνει να είναι απολαυστική, ώστε η αντινομία, του χρόνου περιεχομένου και του χρόνου σήμερα, να επιλύεται. Αριστοτεχνικά ψυχρό, στα σημεία που χρειάζεται, το «Ζ» επιδιώκει να φωτίσει τις σκιές των ελληνικών κοινωνικών προβλημάτων, χωρίς ωστόσο να γίνει ηθικοπλαστικό. Σύγχρονο, λιτό, εξισορροπεί ανάμεσα στο προκριθέν σημείο αναφοράς του, το κείμενο, και στις δουλεμένες ερμηνείες των ηθοποιών του, υπό την εποπτεία της Έφης Θεοδώρου. Μια παράσταση που πείθει για το ότι το θέατρο μπορεί να είναι το παν, όταν οι συντελεστές του δεν το μεταχειρίζονται σαν παιδότοπο, για να πράξουν ως αν είχαν χάσει το παιχνίδι τους.
Ζ: ζωύφιο, ζώο, ζωή, ζόρι, ζάρι, ζιζάνιο, ζέω, ζέση, ζεματιστό.
Το «Ζ: Δραματουργική προσαρμογή – Σκηνοθεσία Έφη Θεοδώρου • Σκηνικά Εύα Μανιδάκη • Κοστούμια Ιωάννα Τσάμη • Μουσική Νίκος Πλάτανος • Κίνηση Ερμής Μαλκότσης • Φωτισμοί Σάκης Μπιρμπίλης • Βοηθός σκηνοθέτη Ασπασία – Μαρία Αλεξίου • Βοηθός σκηνογράφου Μάρω Τσάγκα • Βοηθός ενδυματολόγου Δήμητρα Λιάκουρα
Διανομή: • Θανάσης Δήμου • Μαρία Κεχαγιόγλου • Γιάννης Κότσιφας • Χριστίνα Μαξούρη • Κίτυ Παϊταζόγλου • Γιάννος Περλέγκας • Χάρης Φραγκούλης • Νικόλας Χανακούλας • Νίκος Χατζόπουλος
Τελευταία παράσταση: 24/02/2013
Τηλέφωνο ταμείου:: 210 5288170 – 171
http://www.n-t.gr/el/events/z/
