Της Αντιγόνης Κατσαδήμα
Κάποια χρόνια πριν αγόρασα τους 100 ορισμούς του θεάτρου από τον Ολιβιέ Πυ, -εκδ. Les Carnets du Rond-Point (RMB)-. Είναι ενδιαφέρον πώς μερικά ονόματα γραπτά γίνονται πραγματικότητα και διαπερνούν τη ζωή μας με φυσικό τρόπο. Αυτή η χαρά αφορά σε ένα μύθο αστικό και καθημερινό, όπου συμμετέχεις. Στην πραγματικότητα, τον περασμένο μήνα, γνώρισα τον Ολιβιέ Πυ στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών επ’ ευκαιρία της θεατρικής παράστασης «Βιτριόλι» του Γιάννη Μαυριτσάκη στο Εθνικό Θέατρο. Πριν από αυτήν την εμπειρία, μερικοί ορισμοί του βιβλίου με είχαν αγγίξει. Ιδιαίτερα, το Νο 91, ότι «το θέατρο είναι αυτός ο εραστής της μιας βραδιάς που λέει Ξέχασέ με και θα σου παραδοθώ». Και επιπλέον, το Νο 17, ότι « θέατρο είναι αυτό που μας επιτρέπει να παρατηρήσουμε το θάνατο προσεκτικά χωρίς να μας πεθάνει»… Βέβαια, υπάρχουν και άλλοι, χάρη στους οποίους αυτό το βιβλίο είναι συγχρόνως διασκεδαστικό και καλή τροφή για τη σκέψη. Αλλά τελειώνω με το νούμερο 1: «Σάπιενς, Σάπιενς παραπονιέται ένα αγκάθι μέσα στο πόδι. Βλέποντας ότι τον πόνο του δεν συμμερίζονται οι σύντροφοί του, αυτός επινοεί το θέατρο».
Οπότε, όσον αφορά στη θεατρική παράσταση «Βιτριόλι» του Γιάννη Μαυριτσάκη στο Εθνικό Θέατρο, δεν είχα καμία αμφιβολία. Ο Πυ έκανε ένα θέαμα απ’ όλα. Πήρε ένα κείμενο απόλυτα ποιητικό-και πολιτικό ούτως ή άλλως- και το παρουσίασε σε σχέση με μία πραγματικότητα εξίσου σωματική και γήινη. Να γιατί είμαστε ενώπιον μιας επιφάνειας αργίλου, όπου οι ηθοποιοί ανατρέχουν στην ιστορία. Είναι η ιστορία ενός αγοριού που βρίσκεται σε κρίση, άνθρωπος της σκιάς του, σκλάβος ενός βάρους, είτε προσωπικού είτε κοινωνικού. Σε αυτήν την ατμόσφαιρα, το στοιχείο του ντους λειτουργεί θετικά, δημιουργώντας ένα νέο σύνολο αντινομίας. Έναντι του γκρίζου και ρευστού περιβάλλοντος, παράλληλο της μνήμης που στηρίζεται στο πάθος, το ντους συμβολίζει τη φρεσκάδα. Είναι ένα σύμβολο αντινομίας σε σχέση με το θέμα του τίτλου «Vitriol» που ακριβώς σημαίνει “Visita interiora terrae rectificando invenies occultum lapidem”. Όλη η σκηνοθεσία προσιδιάζει σε μία ολιστική προσέγγιση των τεχνών, στην οποία οι ηθοποιοί διαμέσου του ρόλου τους γίνονται ζωντανά πρόσωπα μιας εικαστικής παρέμβασης επάνω στην Ολότητα και στο Άπειρο, ιδέες που έχει διατρέξει η φιλοσοφική σκέψη του Emmanuel Levinas. Είναι ο Λεβινάς που υποστηρίζει το επιχείρημα ότι «η παράσταση μέσα στο έργο της αναφορικότητας κατέχει θέση ενός προνομιούχου συμβάντος» (στα ελληνικά, εκδ. Εξάντας). Πρόκειται, λοιπόν, για ένα προνόμιο ανοιχτό στους θεατές. Βλέπουμε εξαιρετικές ερμηνείες παρά τη δυσκολία της συμμετοχής σε ένα τέτοιο έργο. Να γιατί αναρωτιέμαι, στο όνομα της ευελιξίας και της πολιτιστικής αφομοίωσης, πώς το Vitrioli θα μπορούσε να πάει στη Γαλλία, για να δείξουν οι Έλληνες ηθοποιοί ότι η Ελλάδα δεν είναι μόνο σε κρίση αλλά και σε πλήρη δημιουργικότητα. Χάρη σε αυτούς, στο Μαυριτσάκη, στον Πυ βεβαίως. Είναι σκληρό αλλά όταν ο Ολιβιέ δηλώνει πως «η εποχή μας είναι περισσότερο κληρονομιά παρά πολιτισμός, μόδα παρά δημιουργία, σχόλιο παρά λογοτεχνία, εικόνα παρά υπόσχεση, σπέκουλα παρά αληθινή επιθυμία, γκάλοπ παρά επιθυμίες», εγείρεται το ερώτημα: τι είναι σκληρότερο για έναν πολίτη; Η ζωή ή το θέατρο;
*Το κείμενο της παράστασης Vitrioli κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Οδός Πανός
Εθνικό Θέατρο, Αγ. Κωνσταντίνου 22-24
Μέχρι 28/4
Σκηνοθεσία Olivier Py
Σκηνικά – Κοστούμια Pierre-André Weitz
Φωτισμοί Bertrand Killy
Βοηθός σκηνοθέτη Ξένια Θεμελή
Βοηθός σκηνογράφου – ενδυματολόγου Παύλος Θανόπουλος
Διανομή:
Η μητέρα Μαρία Κεχαγιόγλου
Το αγόρι Χάρης Τζωρτζάκης
Ο θεραπευτής, ο θεραπευτής β΄
Περικλής Μουστάκης
Το κορίτσι Κίτυ Παϊταζόγλου
Ο ερμαφρόδιτος Γιάννος Περλέγκας
Ο κύριος, ο συσκευαστής
Μηνάς Χατζησάββας
Ο επιθεωρητής σφαγίων Νίκος Χατζόπουλος
