ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ
Τον Οκτώβριο του 1867, στην θέση Κεφαλόβρυσο και σε έκταση 9 στρεμ., ιδιοκτησίας Ν. Τζαβέλα, αργότερα Δημάρχου του δήμου Ναυπακτίδος, εγκαθίσταται για πρώτη φορά η εμποροπανήγυρη Ναυπάκτου. Το 1888 με κανονιστικό διάταγμα καταργήθηκε η εμποροπανήγυρη και ανασυστάθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 1959, οπότε και λειτουργεί ανελλιπώς μέχρι σήμερα. Έως το 1996 χώρος τέλεσης ήταν το Ανατολικό μέρος της πόλης (Κεφαλόβρυσο), ενώ το 1996 μεταφέρθηκε στις όχθες του Σκα και από το 1999 στον σημερινό χώρο. Συνδέθηκε δε με τη εορτή του πολιούχου Αγ. Δημητρίου στις 21 Ιουνίου 1960 με το Π.Δ. 86, οπότε η 26η Οκτωβρίου καθιερώνεται ως η πρώτη μέρα της Εμποροπανήγυρης.
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Οι εργασίες άρχιζαν αρκετές μέρες πριν. Τότε η μεταφορά των εμπορευμάτων γινόταν με το πλοίο της γραμμής, που περνούσε 2-3 φορές την εβδομάδα. Η φόρτωσή τους γινόταν στα καΐκια, η εκφόρτωση στην αποβάθρα και στη συνέχεια η φόρτωση στα κάρα, για να καταλήξουν τα εμπορεύματα στον προορισμό τους. Σ’ όλο αυτό το προπανηγυριώτικο διάστημα, οι κάτοικοι συμμετείχαν στις εορταστικές προετοιμασίες: οι νοικοκυρές καθάριζαν τα σπίτια, άσπριζαν τις αυλές, ετοίμαζαν τα γλυκά και γιόρταζαν όλοι με ανοιχτές τις πόρτες, «με στρωμένο τον καναπέ και το γλυκό στην κούπα», όπως απεικονίζει ο στίχος του Επαχτίτη ποιητή Γ. Αθάνα.
ΖΩΟΠΑΝΗΓΥΡΗ
Η Ζωοπανήγυρη γινόταν στην περιοχή του Γριμπόβου. Οι χωρικοί και οι μικροπωλητές, μετέφεραν πρωί-πρωί τα ζώα τους και εκεί μαζεύονταν οι ζωέμποροι, οι χασάπηδες, οι «τσαμπάσηδες» (έμποροι αλόγων) για ν’ αγοράσουν ή ν’ ανταλλάξουν τα προϊόντα τους. Τα μικρά ζώα, αρνιά, κατσίκια κ.λπ. τα αγόραζαν σε μεγάλες ποσότητες χονδρέμποροι της Αθήνας και της Πάτρας. Η Ζωοπανήγυρη σιγά-σιγά αυτοκαταργήθηκε λόγω των κοινωνικοοικονομικών και πολιτιστικών αλλαγών.
ΣΤΗΣΙΜΟ
Η Εμποροπανήγυρη άρχιζε από το κέντρο της πόλης, όπου οι έμποροι της Θεσσαλίας και της Αράχωβας είχαν απλωμένη και κρεμασμένη την ποικιλόμορφη πραμάτεια τους: φλοκάτες, βελέντζες, κιλίμια. Πιο πέρα οι τσαγκάρηδες με τα παπούτσια, που εναλλάσσονταν με εμπόρους υφασμάτων, ώσπου φθάνοντας στο Κεφαλόβρυσο συναντούσε κανείς τα γυαλικά, τα ασημικά και τα μαχαιροπίρουνα. Βόρεια δε της πλατείας απλώνονταν τ’ αγροτικά προϊόντα, οι χαλκιάδες και ανατολικότερα, προς την πλατεία Οξύλου, οι Αθίγγανοι.
ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ
Οι Αθίγγανοι με την μαϊμού, η αρκούδα, η λοταρία, το τυχερό παιχνίδι «της φακής», ο παπάς, το σκοπευτήριο και οι κρίκοι ήταν μερικά από τα παιχνίδια, που προσφέρονταν για διασκέδαση. Δεν έλειπε βέβαια ο γύρος του θανάτου, οι καραγκιοζοπαίχτες, ένα μικρό θεατράκι, καθώς και το πανόραμα, ο προάγγελος του Κινηματογράφου. Τα καΐκια μετέφεραν από το Μοριά επισκέπτες, για να απολαύσουν την «γουρουνοπούλα της σούβλας», την μπύρα «του Μάμου», καθώς και τα Επαχτίτικα κρασιά, που διαλαλούσαν οι ντελάληδες. Τα βράδια συνεχίζονταν σε αυτοσχέδια μαγαζιά ο χορός και η διασκέδαση. Κι σαν μπαίναν στο χορό οι Περιστιάνες και οι Πλατανιώτισσες με τις γραφικές στολές τους, τα μαγαζιά ξεχύλιζαν από πελάτες που καμάρωναν τις κορμοστασιές και την χάρη των χορευτριών. Οι «λεφτάδες», παλιοί Επαχτίτες, προτιμούσαν το «Καφέ Αμάν» στο λιμάνι ή τα καφενεία στην «Έξω Πλατεία».
ΣΗΜΕΡΑ
Το παζάρι έχει εξελιχθεί, ακολουθώντας κι αυτό την πορεία των καιρών. Αισιοδοξούμε πως θα καταφέρουμε να διατηρήσουμε την πολιτιστική αξία των παλαιοτέρων γενεών, άλλοτε σαν φάρο στην καινούργια πορεία και άλλοτε ως παράδοση ιερή, ως επίτευγμα του λαϊκού πολιτισμού μας.
