Γράφει ο Κώστας Τσίπηρας / tovima.gr
«Το χάραμα,
επήρα του ήλιου τον δρόμο,
κρεμώντας την λύρα, την δίκαι η στον ώμο,
κι όπου χαράζει έως όπου βυθά,
τα μάτια μου δεν είδαν,
τόπον ενδοξότερον από τούτο το αλωνάκι…»
έγραψε ο μεγάλος Ζακυνθινός Διον. Σολωμός και εγώ ταπεινός πεζοπόρος δεν θυμάμαι, φίλες και φίλοι αναγνώστες, να έχω συγκινηθεί περισσότερο, αυτά τα 26 χρόνια που περπατώ στα ελληνικά βουνά, από όσο συγκινήθηκα περπατώντας στο μονοπάτι της εξόδου.
Μεσολόγγι λοιπόν και με ΝΑ. κατεύθυνση βγαίνουμε από την πύλη της εξόδου και μέσω του αμπελιού του Ριζοκότσικα κατευθυνόμαστε σε 9 χλμ. περίπου (2 ώρες περπάτημα) στο ιστορικό μονοπάτι του Αϊ-Συμιού. (Δυστυχώς είναι τέτοια η ανάπτυξη και η έλλειψη σεβασμού των συγχρόνων συνελλήνων, που αυτό το πρώτο τμήμα γίνεται μέσα σε σκουπίδια, σε μπάζα και σε μπετονένια ακαλαίσθητα κτίρια).
Στον Αϊ-Συμιό κατάφερε, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Κασομούλη, να φθάσει μόνο μία από τις 3 φάλαγγες της εξόδου, με αρχηγούς τους Μακρή και Τζαβέλλα, και εκεί, ενώ περίμεναν ότι θα τους βοηθούσαν κάποιοι οπλαρχηγοί που είχαν έρθει για να πραγματοποιήσουν αντιπερισπασμό στους Τουρκοαιγύπτιους, εξαιτίας εσωτερικών ερίδων (από αυτές που ταλανίζουν, δυστυχώς, τη φυλή μας…), δεν ήρθαν και οι εξοδίτες βρήκαν πολυάριθμους Αλβανούς υπό τον Μουσταήμπεη και έπαθαν τα πάνδεινα καταδιωκόμενοι ακόμη και πάνω στο βουνό.Στη διάρκεια των μαχών (με χιλιάδες τους νεκρούς) σώθηκαν μόνο 1.300 άνδρες, 7 γυναίκες και 3-4 παιδιά, όπως γράφει ο Σπ. Τρικούπης, περπατώντας όλη τη νύχτα και φθάνοντας τα ξημερώματα στην κορυφή του βουνού σε κακή κατάσταση από τις ταλαιπωρίες, την πείνα και τον κόπο.
Στα βήματα των αγωνιστών
Από το 1826 ως σήμερα κανένας δεν μπήκε στον κόπο να ανακαλύψει το πώς σώθηκαν τα ζωντανά φαντάσματα του έπους του Μεσολογγίου.Γιατί, αν και στην πόλη είχαν τείχη και χαρακώματα να διαβούν, την πραγματική έξοδο την έκαναν εδώ, μέσα στην άγρια φύση. «Χάσμα σεισμού ‘που βγάν’ ανθούς / και τρέμουν ‘ς τον αέρα….» είναι ο Αράκυνθος (ή Ζυγός), ένα εκτεταμένο ορεινό συγκρότημα, με μέγιστο υψόμετρο μόλις 984 μ., με τη νότια όμως όψη του, βραχώδη και κατάφυτη, να φράζει στα Β. το Μεσολόγγι και τις λιμνοθάλασσές του.
Αυτόν τον Αράκυνθο έπρεπε να διαβούν η εξοδίτες για να σωθούν. Ας δούμε πώς. Από τη Μονή του Αϊ-Συμιού (υψόμετρο 200 μέτρα), ακολουθώντας με ΒΔ. κατεύθυνση έναν δασικό δρόμο, περνάμε από ένα αλσύλλιο, έναν τεραστίων διαστάσεων σταυρό, σε τρίστρατο, κατευθυνόμαστε εντελώς δεξιά, αποκτούμε θέα της λιμνοθάλασσας και σε 20 λεπτά περίπου, στα 300 μ. υψόμετρο, σε ένα πλάτωμα, συναντάμε στα δεξιά μας τα πρώτα κόκκινα σημάδια της σηματοδότησης και ακολουθούμε το μονοπάτι που εγκαταλείπει τον δρόμο και «χώνεται» μέσα στη μεσογειακή μακία. Ανηφορίζουμε μια σάρα και σε 20 λεπτά, κόβοντας με μια χαντζάρα τα κλαριά που φράζουν το πέρασμα, φτάνουμε στους λιθοσωρούς 2 ιστορικών ταμπουριών.
Από εδώ και επάνω η καρδιά μας κτυπάει έντονα. Γύρω μας αισθανόμαστε την αόρατη παρουσία των νεκρών εξοδιτών να κατευθύνει τα βήματά μας.Το μονοπάτι δεν είναι ένα απλό μονοπάτι αλλά ένα λιθόστρωτο, από αυτά που χρησιμοποιούσαν οι Αρχαίοι Αιτωλοί, το οποίο και είχε κλειστεί μέσα στην οργιαστική βλάστηση Κύριος είδε για πόσες δεκαετίες.Και τα ταμπούρια αυτά ήταν αυτά που χρησιμοποίησε η «έξωθεν βοήθεια» για να κτυπήσει τους Αλβανούς και να σώσει τους εξοδίτες.Δεκαπέντε επιπλέον λεπτά περπάτημα και είμαστε στην κορυφογραμμή του Αράκυνθου με φοβερή θέα 360 μοιρών γύρω γύρω.Στα Ν. φαίνεται το Μεσολόγγι, στα Α. η Βαράσοβα, στα Β. η Δερβέκιστα, προς την οποία και κατηφόρισαν οι εξοδίτες για να σωθούν.
Ειλικρινά είναι από τους ωραιότερους τόπους που έχω συναντήσει και περπατήσει στη ζωή μου.Αν ακόμη υπάρχει ένα ελάχιστο δείγμα ευαισθησίας σε αυτόν τον τόπο, αύριο κιόλας, μετά τη δημοσίευση αυτού του άρθρου, το υπουργείο Γεωργίας θα πρέπει να κηρύξει αμέσως τον Αρακυνθο Εθνικό Δρυμό για να τον προστατεύσει και, αφού το μονοπάτι διανοιχθεί και άλλο και συντηρηθεί, όλα τα σχολεία της επικράτειας θα πρέπει να έρθουν εδώ και να το περπατήσουν.
«Παράμερα στέκει, ο άνδρας και κλαίει
αργά το τουφέκι, σηκώνει και λέει:
Σε τούτο το χέρι τι κάνεις εσύ;
Ο εχθρός μου το ‘ξέρει πως μου είναι βαρύ….»
Το καριοφίλι, ο περίφημος λιάρος, του αρματωλού του Ζυγού και στρατηγού Δημητράκη Μακρή, που οδήγησε τη φάλαγγα των εξοδιτών προς τη σωτηρία, ζει όμως σήμερα στο Μουσείο του Μεσολογγίου και σας περιμένει, φίλες και φίλοι αναγνώστες, μετά το περπάτημα στο μονοπάτι, για να ριγήσετε και εσείς μπροστά του όπως ρίγησα και εγώ, για τους ελεύθερους πολιορκημένους της πολιτείας της λιμνοθάλασσας…
