Tης Αντιγόνης Κατσαδήμα
Είναι μια δυνατή παράσταση αναμφίβολα. Το σκηνοθετικό και δραματουργικό ανέβασμα «Δαμάζοντας τα κύματα» της Ρούλας Πατεράκη, στο Εθνικό Θέατρο, ανακοινώνει -όσο περισσότερο ανακοινώνεται- μια κριτική εμπειρία της όρασης, στα όρια της αυτοεξάντλησης, της καταστροφής του τρόπου που συνήθιζες να βλέπεις και να ερμηνεύεις, προκειμένου να φροντίσει το ίδιο το έργο. Ώστε, με βάση την θέ(α)ση του ποιητή (Ρεμπώ), ως θεατές παύουμε να σκεφτόμαστε το έργο-και, άρα, την κινηματογραφική του θέση-, ενώ το ίδιο το έργο μας σκέφτεται. Παράδοξα αλλά γίνεται.
Το ίδιο το έργο…
Είναι γνωστή η εμμονή του Τρίερ στα θέματα της σεξουαλικότητας και της νεύρωσης-ψύχωσης, σε σχέση και άμεσο διάλογο με τις θρησκόληπτες κοινωνίες και την ενοχική συνείδηση. Πρωταγωνίστρια και φορέας αυτών των παθογόνων καταστάσεων είναι η Μπες-Ιωάννα Τσιριγκούλη- που κινείται από τον έναν κλειστό κόσμο, της μικρής και οριοθετημένης «τάξης» της ειδικής κοινωνίας, στον άλλον, του μυαλού της, όπως καθορίζεται και ετεροδείχνει απέναντι στον Γιαν-Άκη Σακελλαρίου-. Οι ρόλοι των πρεσβυτέρων υπακούουν στο «δόγμα», στη διατήρηση και προστασία του είδους, ενώ ενέχουν θέση δικαστή, γεγονός που οπτικά και σκηνογραφικά καθηλώνει το βλέμμα. Μέσα σε αυτό το σκληρό σκηνικό, το φόντο του οποίου συνειρμικά δοκιμάζεται καλλιτεχνικά με τα έργα ευρωπαϊκής πρωτοπορίας του Καταλανού Αντόνι Τάπιες και αποκτά και βιομηχανική διάσταση στην πορεία, βλέπουμε δύο φιγούρες. Είναι ενός άντρα-Κων/νος Παναγιωτάκης- και μιας γυναίκας-Βασιλική Αντώναρου- που κινούνται φυσικά ως κινούμενα πορτρέτα. Θα μπορούσαμε να εικάσουμε πως κατάγονται από «Τη Σιέστα» του Λώρενς Άλμα Τάντεμα-Μαδρίτη, Prado-, αλλά με την κίνησή τους πλέον συνδιαλέγονται με τη φθορά και τον πόνο και εγκαθίστανται στη μνήμη του θεατή ως το ισοδύναμο συντακτικό της σιωπής δίχως όρια. Στον πόνο, εξάλλου, η σιωπή είναι ισχυρότερη του λόγου και τον ανατρέπει. Οπότε, είναι επόμενο, μέσα σε όλο αυτό το δημιούργημα, η video art να προκαλεί και να κεντράρει στιγμές για να μετουσιωθούν σε στιγμιότυπα, ενόσω αναλύονται σε ψηφιακές εικόνες υπέρ της μετάδοσης, χωρίς το βέλος του χρόνου να μπορεί να ξεκολλήσει από το πετσί του ανθρώπου.
Το εγχείρημα…
Πρέπει να παρακολουθεί κάποιος την Πατεράκη για να διαισθάνεται τον τρόπο με τον οποίο ελέγχει τα πράγματα. Η παρουσία της και μόνο, οι στιγμές παρέμβασης στα πρόσωπα- λόγου χάρη, για να σταμπιλάρει τον Γιαν- είναι κομβική. Ωστόσο, είναι μία παράσταση που, εκτός από δυνατή, στηρίζεται στην αρχή της εξαίρεσης προκειμένου να θεμελιωθεί, σε μια εποχή αρκούντως αστική ώστε το γυμνό να αποκτά έναν άξονα συνέχειας και αναγνώρισης, παρόλο που πάντα, τουλάχιστον σε μερικές στιγμές, θα παρεμβάλλεται η αμηχανία, το ερώτημα «μου αρέσει αυτό τώρα;». Αν όλες οι παραστάσεις ήταν εφάμιλλες, μάλλον κάποιο πρόβλημα θα υπήρχε. Το ότι η Πατεράκη θέτει την όραση και την εμπειρία διακύβευμα, εφόσον είναι ειλικρινής στο σκοπό της, έχει θετικό αντίκτυπο στους θεατές της. Πρέπει να κρίνουν και να αποφασίσουν, υπερβαίνοντας την έννοια του αδιανόητου. Μετά τη Μάγκντα Γκαίμπελς, το Νέο Ρεξ για δεύτερη φορά επενδύει σε ένα αστικό είδος θεάτρου που ενδεχομένως υπαινίσσεται την ιδέα του αμετάβατου, ότι η τέχνη δεν είναι απαραίτητα μεταβιβαστική αλλά καθιστά μεταβιβάσιμο το αντικείμενο της κριτικής της. Άλλωστε, και ο φωτισμός συνηγορεί σε αυτό, διαμορφώνοντας ένα σκηνικό μιας μεγάλης πρόβας, όπου γίνεται αντιληπτή η σχέση με το σκόπιμα τυχαίο. Σε αυτό το πλαίσιο δικαιολογούνται και τα σάντουιτς, το πατατάκι, κάτι αφημένα κύπελλα καφέ. Νομίζω ότι αυτό επιχειρεί η Πατεράκη και ο λόγος της έχει σημασία για τα ελληνικά σύγχρονα καλλιτεχνικά τεκταινόμενα. Επιμένει περισσότερο στην τεχνική και στην αξία της, ενώ ο ηθοποιός είναι ο τεχνίτης που αναδεικνύει όλη αυτή την επίπονη αυτοεξαντλητική διαδικασία για να αναδειχθεί σε απαραίτητο τελεστή της αλήθειας. Αυτήν την παράσταση δεν γίνεται να την αγνοήσεις.
Μετάφραση Αντώνης Γαλέος
Σκηνοθεσία – Δραματουργία – Σκηνική προσαρμογή Ρούλα Πατεράκη
Σκηνικά – Κοστούμια Άγγελος Μέντης
Φωτισμοί Γιάννης Δρακουλαράκος
Video – art Στάθης Αθανασίου
Ηχητική σύνθεση Γιώργος Πούλιος
Βοηθός σκηνοθέτη Τασία Σοφιανίδου
Διανομή:
Βίγκβιντ Ρούλα Πατεράκη
Μπες Ιωάννα Τσιριγκούλη
Γιαν Άκης Σακελλαρίου
Ντόντο Παρθενόπη Μπουζούρη
Δρ. Ρίτσαρσον Γιώργος Παπαπαύλου
Μίνιστερ Γιάννης Βογιατζής
Σύμπιλα Ευανθία Κουρμούλη
Γουίλλιαμ Γιώργος Ζιόβας
Τέρρυ Νίκος Μαυράκης
Στέλλα Τασία Σοφιανίδου
Πρεσβύτερος, Γιατρός, Μεσόκοπος Μελέτης Γεωργιάδης
Πρεσβύτερος , Γιατρός, Άνδρας στο μπαρΑνδρέας Αντωνιάδης
Πρεσβύτερος , Γιατρός, Άσχημος Σπύρος Τσεκούρας
Πρεσβύτερος , Γιατρός, Ναύτης Κώστας Κοράκης
Γυναίκα Βασιλική Αντώναρου
Άντρας Κωνσταντίνος Παναγιωτάκης
