“Καθ’ όλη την κορυφογραμμή του Αρακύνθου, χθες και σήμερα, δεσπόζει η αόρατη παρουσία των «νεκρών» Εξοδιτών. Οι Εξοδίτες μας άφησαν κληρονομιά την περπατησιά τους στον δασωμένο Αράκυνθο, ελάχιστοι είναι αυτοί που το γνωρίζουν και ακόμη λιγότεροι αυτοί που το έχουν περπατήσει.” Απόσπασμα από το πολύ αξιόλογο άρθρο του καθηγητή Χρήστου Γερ. Σιάσου με τίτλο «Το Μονοπάτι των Εξοδιτών: Μύθος ή πραγματικότητα;» που έχει δημοσιευθεί πρόσφατα στον τοπικό τύπο
Γράφει ο Νίκος Κωστακόπουλος
Εκπαιδευτικός – Δημοτικός Σύμβουλος Θέρμου
Η περπατησιά των Εξοδιτών της ηρωϊκής φρουράς του Μεσολογγίου, λοιπόν, κληρονομιά για μας, όπως πολύ επιτυχημένα αναλύεται στο προαναφερόμενο άρθρο. Μια κληρονομιά που, δυστυχώς, παραμένει ακόμη αναξιοποίητη.
Για πόσο, άραγε, ακόμη;
Για πόσο θα καθυστερεί η οφειλόμενη απόδοση τιμής στους προγόνους μας;
Ως έκφραση αυτής της αγωνίας, η οποία εκφράζεται πολύ επιτυχημένα στο προαναφερόμενο άρθρο, όπως και από πολλούς άλλους – για να είμαστε δίκαιοι έναντι όλων αυτών που έχουν εκφράσει με διάφορους τρόπους το αίτημα αυτό κατά καιρούς – έρχεται να προστεθεί το παρόν άρθρο, το οποίο απηχεί και την προσωπική αγωνία του υποφαινόμενου, τόσο ως έκφραση προσωπικού ενδιαφέροντος όσο και λόγω της ενασχόλησής του, εκ του ρόλου του ως αιρετού εκπροσώπου στον Δήμο Θέρμου, κατά τι με το ζήτημα της ωρίμανσης του έργου που αναφέρεται στο αντικείμενο του ερωτήματος αυτού, όπως εξηγείται στη συνέχεια.
Τέτοια μέρα, λοιπόν, πριν από 191 χρόνια, την Κυριακή των Βαΐων του 1826, οι λιγοστοί διασωθέντες Εξοδίτες της ηρωϊκής φρουράς του Μεσολογγίου – όχι μόνο οι αγωνιστές αλλά και όσοι από τον πληθυσμό της πόλης τούς ακολούθησαν και κατάφεραν να ξεφύγουν από τον χαλασμό που προκάλεσε με ανείπωτο τρόπο ο βάρβαρος δυνάστης – ίδιοι ζωντανοί μάρτυρες του ατέλειωτου μαρτυρίου του σκλαβωμένου γένους, μισόγυμνοι, νηστικοί, πληγωμένοι, ματωμένοι, με μοναδικό εφόδιό τους την ψυχική δύναμη που τους έδινε η αίσθηση του χρέους τους έναντι της ανθρωπότητας στο οποίο ανταποκρίθηκαν, το χρέος να συμβάλουν με τον δικό τους τρόπο στην εξύψωση του ανθρώπινου προσώπου, και με όραμα την ελπίδα για ελευθερία, μια ελευθερία χωρίς άλλα υπάρχοντα, αφού όλα, αγαπημένα πρόσωπα, υπάρχοντα, αναμνήσεις, διαψευσμένες ελπίδες για μια καλύτερη ζωή, τ’ άφησαν στο ερειπωμένο πλέον Μεσολόγγι, ξεκίνησαν την ανάβαση του δικού τους Γολγοθά. Ξεκίνησαν, σέρνοντας τα κουρέλια της ύπαρξής τους, την επίπονη μακρά πεζοπορία μέσα από τα βουνά της Ρούμελης που τους οδήγησε σε ελεύθερη περιοχή, έστω και μακριά από τον τόπο τους, αφού στάθηκαν περισσότερο τυχεροί από τους υπόλοιπους που σφαγιάσθηκαν ή πουλήθηκαν δούλοι στα σκλαβοπάζαρα της ανατολής.
Το μονοπάτι που ακολούθησαν, λοιπόν, οι Εξοδίτες του Μεσολογγίου είναι ο ημιονικός δρόμος, ο μουλαρόδρομος ή μουλαρόστρατα, να το πούμε αλλιώς, ο αποκαλούμενος και «λεωφόρος των βουνών», ο κύριος δρόμος της εποχής εκείνης που οδηγούσε από το Μεσολόγγι στην ορεινή Ναυπακτία. Ακολούθησαν το μονοπάτι που τους οδήγησε ….στην ελευθερία, στο ιδανικό στο οποίο αφιέρωσαν όλο τους το είναι!
Το μονοπάτι αυτό σήμερα δεν είναι πλέον χρηστικό, αφού η επικοινωνία γίνεται εδώ και πολλά χρόνια με μηχανοκίνητα μέσα διά μέσω σύγχρονων δρόμων. Οπότε, ποιος να δώσει σημασία στα κακοτράχαλα μονοπάτια και «τι να τα κάνεις αυτά σήμερα, σε τι χρειάζονται», σύμφωνα με την άποψη που κυριαρχούσε ως πρόσφατα στη σύγχρονη Ελλάδα. Είναι, όμως, έτσι; Ισχύει για όλα τα μονοπάτια αυτό; Ασφαλώς και δεν είναι έτσι. Τα μονοπάτια – όχι όλα αλλά σίγουρα πολλά από αυτά που χρησιμοποιούσαν παλιότερα οι άνθρωποι, όπως και άλλα που απαιτούνται να γίνουν – αποτελούν υποδομές ανάπτυξης στη σύγχρονη εποχή, προσαρμοσμένα, εννοείται, στις σύγχρονες αναγκαιότητες, οι οποίες αναφέρονται στον περιπατητικό τουρισμό για λόγους υγείας, ευεξίας και επαφής με τη φύση και τον πολιτισμό.
Αν όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά για πολλά από τα μονοπάτια που υπάρχουν στην Ελλάδα – τα οποία αποτελεί αδήριτη αναγκαιότητα να αναδειχθούν, για να ανταποκριθούν στις ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου και να συμβάλουν μ’ αυτόν τον τρόπο και στην ανάπτυξη των περιοχών στις οποίες αυτά αναφέρονται – το εν λόγω μονοπάτι, το μονοπάτι που ακολούθησαν οι Εξοδίτες του Μεσολογγίου την Κυριακή των Βαΐων του 1826, το μονοπάτι της ελευθερίας, το δέον να αποκαλείται, πλέον (πώς αλλιώς, άραγε;) «Μονοπάτι των Εξοδιτών του Μεσολογγίου», διαθέτει και κάτι άλλο πιο σημαντικό από όλα τα προαναφερόμενα αναφορικά με την επαφή με τη φύση – μια φύση εξόχως ελκτική στα μέρη από τα οποία διέρχεται, τον Αράκυνθο, την Ανάληψη Θέρμου, τον πρώτο σταθμό των διασωθέντων, τον Εύηνο και τα Ναυπακτιακά βουνά – και τον πολιτισμό, καθώς υπάρχουν πολλά στοιχεία του πολιτισμού, με πιο χαρακτηριστικό ίσως το μεσαιωνικό γεφύρι της Αρτοτίβας, που αναδεικνύονται στο πέρασμά του, όπως ενδεικτικά προβάλλεται στο σχετικό φωτογραφικό υλικό και αποτυπώνεται στον σχετικό χάρτη.
Και είναι πιο σημαντικό αυτό το «κάτι άλλο», γιατί είναι σπάνιο, ίσως και μοναδικό. Είναι σύμβολο ενός κορυφαίου αγαθού. Του αγαθού που χαρακτηρίζει, ή πρέπει να χαρακτηρίζει, κάθε ανθρώπινη ύπαρξη σ’ αυτόν τον κόσμο. Την ελευθερία. Το «Μονοπάτι των Εξοδιτών του Μεσολογγίου» είναι ο «δρόμος της ελευθερίας», είναι ο «Γολγοθάς του σκλαβωμένου γένους των Ελλήνων».
Με την ευκαιρία, λοιπόν, της 191ης επετείου από την Έξοδο του Μεσολογγίου, της ανεπανάληπτης εκείνης ηρωϊκής πράξης που σηματοδοτεί τον πανανθρώπινο και διαχρονικό αγώνα για διεκδίκηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της ελευθερίας στην έσχατη κορύφωσή του, οι λίγες γραμμές ας λειτουργήσουν προωθητικά για την απεμπλοκή από τα γρανάζια της γραφειοκρατίας του έργου της ανάδειξης του μονοπατιού που ακολούθησαν οι ηρωϊκοί Εξοδίτες.
Το έργο με τίτλο «Χάραξη – διαμόρφωση πεζοπορικής διαδρομής: Μονοπάτι Εξοδιτών Μεσολογγίου», (δείτε εδώ το χάρτη της διαδρομής σε υψηλή ανάλυση) προϋπολογισμού περί τις 750.000,00 €, βρίσκεται σε στάδιο προωθημένης ωριμότητας, αφού με πρωτοβουλία των Δήμων Μεσολογγίου, Θέρμου, Αγρινίου και Ναυπακτίας, από την εδαφική περιφέρεια των οποίων διέρχεται το εν λόγω μονοπάτι, έχουν εκπονηθεί εδώ και καιρό, από το 2012-2013, οι απαιτούμενες μελέτες και έχει εξασφαλιστεί το μεγαλύτερο μέρος των αδειοδοτήσεων, πράγμα απαραίτητο, ώστε το έργο να καταστεί ώριμο προς χρηματοδότηση και στη συνέχεια προς υλοποίηση. Παρότι, όμως, έχει περάσει χρονικό διάστημα τεσσάρων ετών και πλέον από τότε, δεν έχει ακόμη εξασφαλισθεί η πλήρης ωρίμανση του έργου, αφού έχει προκύψει εμπλοκή στην περιβαλλοντική του αδειοδότηση για λόγους που ανάγονται καθαρά στη γραφειοκρατική δυσκαμψία του ελληνικού δημοσίου. Λόγοι, οι οποίοι δεν μπορούν να γίνουν κατανοητοί με βάση την κοινή λογική και που μόνο θυμηδία θα προκαλούσαν στον μέσο πολίτη, αν γινόταν προσπάθεια επεξήγησής τους. Δυστυχώς, υπάρχουν περιπτώσεις που η κοινή λογική, από αυτονόητο χαρακτηριστικό που θα έπρεπε να είναι σε οποιαδήποτε έκφραση στις ανθρώπινες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης και της νομοθεσίας μεταξύ άλλων, αποτελεί ζητούμενο.
Ας ευχηθούμε πως δεν θα συνεχίσει να ισχύει το ίδιο και για τη συγκεκριμένη περίπτωση του εν λόγω έργου για πολύ ακόμη. Δεν πρέπει να συνεχίσει να ισχύει. Είναι προσβολή στη μνήμη των Εξοδιτών του Μεσολογγίου. Είναι προσβολή στην εθνική μνήμη. Είναι προσβολή στη λογική, που ως στοιχείο ανέδειξε ο ελληνικός πολιτισμός. Είναι προσβολή στην προοπτική αυτού του τόπου.
Το «Μονοπάτι των Εξοδιτών του Μεσολογγίου» πρέπει να αναδειχθεί σε διεθνή προορισμό λόγω του παγκόσμιου συμβολισμού του ως διαδρομή – σύμβολο του απαιτούμενου αέναου αγώνα του ανθρώπου για το υπέρτατο αγαθό της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ!
Είναι το μονοπάτι που θα πρέπει να διέλθει έστω και μια φορά στη ζωή του κάθε άνθρωπος που θέλει να λέγεται ελεύθερος, κάθε άνθρωπος όπου γης με αδούλωτο φρόνημα, ως έμπρακτη αναγνώριση της υπέρτατης θυσίας αυτών των αδούλωτων αγωνιστών της ελευθερίας. Είναι ο «δρόμος της αρετής» που πρέπει να βαδίσει κάθε άνθρωπος, είναι «μάθημα ζωής», ζωής με νόημα και με ανώτερα ιδανικά!
Είναι καιρός πλέον να υλοποιηθεί το ιδιαίτερα σημαντικό προαναφερόμενο έργο. Ας καταβληθούν συντονισμένα οι απαιτούμενες προσπάθειες από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, ώστε σύντομα να ολοκληρωθεί το σύνολο των σχετικών αδειοδοτήσεων και το έργο να καταστεί ώριμο, για να ενταχθεί στη συνέχεια σε αντίστοιχο χρηματοδοτικό πρόγραμμα με μέριμνα των εμπλεκόμενων Δήμων Μεσολογγίου, Αγρινίου, Θέρμου και Ναυπακτίας και με σχετική Απόφαση της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας.
Οι Εξοδίτες του Μεσολογγίου έκαναν το χρέος τους απέναντι στον Άνθρωπο. Εμείς, θα ανταποκριθούμε στην τιμή που τους οφείλουμε προβάλλοντας την πορεία τους προς την ελευθερία, αναδεικνύοντας το μονοπάτι που ακολούθησαν; Ας κάνει ο καθένας που είναι επιφορτισμένος, εκ του ρόλου του σε οποιαδήποτε δημόσια θέση που εμπλέκεται με το αντικείμενο του εν λόγω έργου, με αυτό το καθήκον.
Θα είναι το καλύτερο μνημόσυνο στη μνήμη των ηρωϊκών Εξοδιτών του Μεσολογγίου που βάδισαν σαν σήμερα πριν από 191 χρόνια το μονοπάτι που οδήγησε στην ακριβοπληρωμένη ελευθερία τους!
Για να προστεθεί η πραγματικότητα του μονοπατιού των Εξοδιτών στους πολυάριθμους μύθους της Ελλάδας ως ένας ακόμη «μύθος», ανάμεσα στους τόσους μύθους που δεν έπαψαν να δημιουργούν οι Έλληνες από τον καιρό της εμφάνισής τους σ’ αυτή τη γη και που δεν παύουν να δημιουργούν ακόμη και σήμερα και δεν θα πάψουν να δημιουργούν ούτε και στο μέλλον!
Δεν πρέπει να πάψουν!
Δεν γίνεται να πάψουν, καθώς αυτός είναι ο προορισμός της Ελλάδας!
Να δημιουργεί «μύθους» βασισμένους σε πραγματικότητες που φαίνεται να υπερβαίνουν τα ανθρώπινα πεπερασμένα όρια!
Μύθους, οι οποίοι γίνονται οδηγοί για τη χάραξη του μέλλοντος των κοινωνιών ανά τη γη και ανά τους αιώνες!
