Πριν οριστικοποιηθεί η νέα μελέτη για την ανάπλαση του πάρκου στο Αγρίνιο και πριν ολοκληρωθεί η διαβούλευση που βρίσκεται σε εξέλιξη η “Εφημερίδα των Συντακτών” ασχολείται εκ νέου με το Παπαστράτειο Πάρκο Αγρινίου. Με τον τίτλο “Ένα ιστορικό πάρκο συνεχίζει να κακοποιείται” το κείμενο της εφημερίδας κάνει μια συνοπτική ανασκόπηση στις αντιδράσεις που προκλήθηκαν στην ανάπλαση που επιχειρήθηκε από την προηγούμενη δημοτική αρχή και δημοσιεύει ένα κείμενο παρουσίασης και κριτικής της νέας μελέτης από τον Δημήτρη Γερονίκο.
Λίγα λόγια για την προτεινόμενη διαχειριστική μελέτη του Πάρκου Αγρινίου
Αυτές τις μέρες βρίσκεται σε εξέλιξη η δημόσια διαβούλευση για την προτεινόμενη διαχειριστική μελέτη, εκ μέρους της Δημοτικής Αρχής Αγρινίου, του πολύπαθου πάρκου της πόλης.Η εκκίνηση της όλης διαδικασίας δώθηκε την Τετάρτη 29 Μαρτίου, με ανοιχτή πρόσκληση για την παρουσίαση της μελέτης, στο Παπαστράτειο Μέγαρο Αγρινίου.
Εκεί, έλαβε χώρα η άρτια οργανωμένη παρουσίαση της εταιρείας μελετών “Ελληνικά Δάση ο.ε.”, που είχε αναλάβει την εκπόνηση της προαναφερόμενης μελέτης από τον Δήμο Αγρινίου. Παράλληλα, ένα τμήμα της μελέτης αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του δήμου. Συγκεκριμένα, αναρτήθηκε μία συνοπτική τεχνική περιγραφή του έργου και ορισμένα από τα σχέδια της μελέτης.Δεν αναρτήθηκαν τόσο τα τεύχη των τεχνικών προδιαγραφών – υπολογισμών των επιμέρους μελετών, όσο και ο αναλυτικός προϋπολογισμός, το τιμολόγιο και η προμέτρηση των επιμέρους εργασιών του έργου.
Αν θέλουμε να ασκήσουμε μία γόνιμη κριτική στην πρόταση της δημοτικής αρχής, χρειάζεται να έχουμε στην κατοχή μας το σύνολο των σχεδίων και των τευχών που απαρτίζουν τις επιμέρους υπομελέτες της διαχειριστικής μελέτης, προκειμένου να διαπιστωθεί το ύψος ορισμένων κρισίμων παραμέτρων για ένα περιβαλλοντικό έργο, όπως τα κυβικά του σκυροδέματος που θα χρησιμοποιηθούν, το βάρος του οπλισμού ή το ποσοστό των επιφανειών που τσιμεντοστρώνονται ή πλακοστρώνονται.
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι με αντιπαραβολή της συνοπτικής τεχνικής περιγραφής και των σχεδίων-λεπτομερειών των μελετών που αναρτήθηκαν στην ιστοσελίδα του δήμου, διαπιστώνεται η επίστρωση μεγάλου τμήματος των νέων διαδρόμων στο υπό ανάπλαση τμήμα με υδατοπερατό χυτό σκυρόδεμα πάχους 15 εκ., η κατασκευή τοιχίων από οπλισμένο σκυρόδεμα εκατέρωθεν των νέων και των παλαιών χωμάτινων μονοπατιών, η πλήρωση με υλικά οδοστρωσίας του συνόλου των μονοπατιών και η επίστρωση με χώμα των παλαιών μονοπατιών χωρίς να διευκρινίζονται οι τεχνικές προδιαγραφές των υλικών που θα χρησιμοποιηθούν.
Επίσης, προβληματισμό προκαλεί η χρήση τόσο μεγάλου όγκου σκυροδέματος και υλικών οδοστρωσίας, η κατασκευή μεγάλων σε έκταση πλατειών, λίμνης και συντριβανιών, νέας κλίμακας πρόσβασης στην τσιμεντένια δεξαμενή, καθιστικών χώρων με χαλίκι, κ.τ.λ..
Αναλυτικά, μερικές παρατηρήσεις στο κείμενο που έχει δημοσιευτεί στο διαδίκτυο ως διαχειριστική μελέτη, έχουν ως εξής:
Χρειάζεται αρχικά, να αναφερθεί ότι η μελέτη δεν προσανατολίζεται προς την κατεύθυνση ανάδειξης της ιστορικότητας του συγκεκριμένου ενδιαιτήματος.
Ουσιαστικά, η μελέτη δεν λαμβάνει υπόψη την ύπαρξη αρχαιολογικών ευρυμάτων στην έκταση του πάρκου, καθώς οι σχετικές εργασίες της αρμόδιας αρχαιολογικής υπηρεσίας δεν έχουν ολοκληρωθεί, όπως μας πληροφορεί σχετικά η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας & Λευκάδας σε έγγραφο – απάντησή της από 9 Νοεμβρίου 2016.
Ανάδειξη ευρημάτων που ανεξαρτήτως αρχαιολογικής σημασίας, σε συνδυασμό με τις άλλες ιστορικές μνήμες του πάρκου, μπορούν να δημιουργήσουν μια ενδιαφέρουσα περιβαλλοντολογική, εκπαιδευτική και ιστορική διαδρομή – ξενάγηση στην έκτασή του.
Α. Διαμόρφωση της υφιστάμενης τσιμεντένιας δεξαμενής.
Προτείνεται από τη διαχειριστική μελέτη η επικάλυψη με χαλίκι και ξύλινο δάπεδο στα σημεία που προβλέπονται κτιστά καθιστικά.
Για το χαλίκι χρειάζεται να προσεχθεί ιδιαίτερα η θερμοχωρητικότητα – θερμοαγωγιμότητα κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών, που συντελεί στην αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του αέρα μετατρέποντας σε μη βιώσιμες τις συνθήκες του μικροκλίματος της περιοχής. Αντί για χαλίκι, η τεχνολογία πλέον μας επιτρέπει την εγκατάσταση μιας φυτευμένης ταράτσας εντατικού τύπου, η βάση της οποίας να συγκεντρώνει τα νερά της βροχής και να τα κατευθύνει στο εσωτερικό της υποκείμενης δεξαμενής, επιτυγχάνοντας ένα ζωντανό παράδειγμα εξοικονόμησης νερού.
Η προτεινόμενη κλίμακα πρόσβασης στο χώρο θέας της δεξαμενής, χρειάζεται να μεταφερθεί στο αντιδιαμετρικό της σημείο, στην άλλη πλευρά του παραλληλεπιπέδου, ώστε ως φυτευμένη έκταση να μπορεί να λειτουργεί και σαν καθιστικό με θέα τη σκηνή του κηποθέατρου. Μ’ αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται διατήρηση της έκτασης του υφιστάμενου φυτωρίου κι όχι περαιτέρω μείωση του, όπως προκύπτει από τα προτεινόμενα σχέδια.
Β. Συντριβάνια και Τεχνητή Λίμνη. Αποτελεί δεδομένο πλέον, ότι τέτοιου τύπου κατασκευές είναι ακριβές τόσο ως προς τον εξοπλισμό που χρειάζονται για λειτουργία, όσο και ως προς τη συντήρηση που απαιτούν στη συνέχεια.
Ως κατασκευές δε, τα συντριβάνια χρειάζονται την υποστήριξη μικρών δεξαμενών που σημαίνει την εισαγωγή κι άλλης ποσότητας σκυροδέματος μέσα στο ευαίσθητο οικοσύστημα. Αντί της λίμνης και των συντριβανιών, θα μπορούσε να δημιουργηθεί τεχνητό ρυάκι φυσικής ροής με σύστημα επανάχρησης και διανομής του νερού μέσα στο νέο τμήμα του πάρκου.Μικρής έκτασης αναβαθμίδες από σχιστόπλακες, που να συνδέονται κατασκευαστικά και χρωματικά με το υπόλοιπο Τοπίο, μπορούν να ορίζουν την πορεία του νερού και παράλληλα να χρησιμοποιούνται ως καθιστικά.Ως καταλληλότερο υλικό για το τεχνητό ρυάκι, που υπάρχει στην τοπική γεωμορφολογία και συνδυάζεται αρμονικά με το νερό, είναι η πέτρα.
Γ. Νέες πλατείες και διαδρομές επιστρωμένες με χυτό διαπερατό υπόστρωμα.
H συνολική έκταση των προτεινόμενων νέων πλατειών (συντριβανιού, αναψυκτηρίου, ιερού ναού) ανέρχεται στα 4.167,45 μ2! Επιφάνειες παραγωγικής γης που αφιερώνονται στην επίστρωση υλικών όπως είναι οι ψηφίδες που συγκολούνται με ρητίνη και στην εφαρμογή χυτού υδατοπερατού σκυροδέματος (βάθους 15 εκ.) σε σημαντικά μεγάλο εμβαδό. Δεν αποσαφηνίζεται δε, αν προβλέπεται ανάλογη μεταχείριση των κεντρικών διαδρομών επικοινωνίας μεταξύ της περιοχής των προτομών της οικογένειας Παπαστράτου και του περιβάλλοντα χώρου του ιερού ναού.
Σημαντικοί παράγοντες που χρειάζεται να λάβουμε υπόψη και να προσεχθούν ιδιαίτερα κατά τις προτεινόμενες διαμορφώσεις πλατειών, είναι:
➾ η θάμβωση, που μπορεί να προκληθεί εξαιτίας των επιστρωμένων επιφανειών,
➾ η φωτορύπανση από την έντονη αντανάκλαση της ηλιακής ακτινοβολίας,
➾ η ενδεχόμενη ολισθηρότητα των δαπέδων μετά από βροχοπτώσεις που αποτελούν συχνό μετεωρολογικό φαινόμενο της περιοχής.
Το συνολικό εμβαδό γης, που προτείνεται για μετατροπή του σε πλατείες, είναι υπερβολικά μεγάλο σε σχέση με τον αρχικό σχεδιασμό του πάρκου, καθώς τότε είχε δωθεί προτεραιότητα στην κηποτεχνική διαμόρφωση ενός δενδροκομείου με τοπικές ποικιλίες. Η έκταση αυτή αναπλάστηκε τη δεκαετία του ’80 με αλλαγή της χρήσης της, καθώς από οπωρώνα μετατράπηκε σε εκθεσιακό χώρο αγροτικών μηχανημάτων.
Αντί της τόσο μεγάλης έκτασης πλατειών, θα μπορούσε να μειωθεί το εμβαδόν τους στο απαραίτητα αναγκαίο (οπωσδήποτε κάτω από το μισό), προκειμένου να αποφευχθεί περαιτέρω σφράγιση της γης, έστω και με υδατοπερατό χυτό σκυρόδεμα σε σημαντικό πάχος εφαρμογής. Η επιφάνεια που μένει ελεύθερη από μία τέτοια επιλογή, δύναται να φυτευτεί με οπωρώνα δένδρων πολλών, διαφορετικών τοπικών ποικιλιών, σχεδιασμένου με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίζονται παραγόμενοι καρποί για τα φτωχότερα κοινωνικά σύνολα, καθόλη τη διάρκεια του έτους.
Δ. Η κατασκευή νέου λόφου –συνολικής έκτασης 1,922.20 μ2 και μέγιστου ύψους 2.20 μ. στο ανατολικό τμήμα της νέας διαμόρφωσης μπροστά στην είσοδο του κηποθέατρου – πρόκειται να διακόψει οπτικά και λειτουργικά την οργανική και αμφίδρομη σχέση του κηποθέατρου με το υπόλοιπο φυσικό περιβάλλον του κήπου. Θα μπορούσε να μην δημιουργηθεί ο λόφος, αλλά στην οριοθετημένη περιοχή του λούφου που προτείνει η αρχιτεκτονική μελέτη· να δημιουργηθεί μεσογειακού τύπου αγροτικό τοπίο που να αποτελείται από ελαιώνα ο οποίος περιβάλει με περιμετρική φύτευση αμπελώνα διαμορφωμένου σε κληματαριά, με διάσπαρτη φύτευση κυπαρισιών της Μεσογείου στα όρια της φυτικής ενότητας. Μ’ αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται η δημιουργία ενός φυσικού καθιστικού και συνάντησης στο “φουαγιέ” του κηποθέατρου.
Στην περίπτωση αυτή, τα ελαιόδενδρα που προβλέπεται να φυτευτούν στην περιοχή που περιβάλει τη διαδρομή που ονομάζεται Αγορά, μπορούν να αντικασταθούν από άλλα καρποφόρα δένδρα (π.χ. κερασιά) σε αρμονική σύνθεση με αρωματικά, φαρμακευτικά και καλλωπιστικά φυτά.
Ε. Για τα χωμάτινα μονοπάτια στο δασικό τμήμα του πάρκου, μήκους 2700 μ. προβλέπεται η υπερύψωσή τους κατά 0.23 μ. από την υφιστάμενη στάθμη κι επίστρωσή τους. Ουσιαστικά όμως, τα υπάρχοντα μονοπάτια αποτελούν ένα από τα φυσικά πλεονεκτήματα του πάρκου καθώς γίνεται ελάχιστη χρήση οποιουδήποτε τεχνητού υλικού και η έκταση της ελεύθερης γης συνιστά την ποίηση και διαφορετικότητα της Φύσης μέσα στο αστικό περιβάλλον.
Η προβλεπόμενη οριοθέτηση των τεχνητών διαδρομών από τοιχία με οπλισμένο σκυρόδερμα πρόκειται να πληγώσει κατά την εκσκαφή κι εγκατάσταση των τοιχίων τις ρίζες των υπερκείμενων δένδρων.Η ανασύσταση των διαδρομών χρειάζεται να γίνει με όσο το δυνατόν λιγότερη τεχνητή παρέμβαση στο οικοσύστημα προκειμένου να μη διαταραχθεί κι άλλο η ευαίσθητη ισορροπία του.Ενδεχόμενη οριοθέτηση των διαδρομών με διακριτικές, ξύλινες διαχωριστικές κατασκευές αντί για τσιμέντινα τοιχία (φωτογραφία 1), θα αναζωογονούσε το τοπίο και θα συνέβαλε θετικά στην ψυχαγωγία των επισκεπτών. Οπωσδήποτε το στοιχείο του χώματος και της ελεύθερης γης, χρειάζεται να διατηρηθεί τόσο για λόγους αισθητικούς όσο και για λόγους υγείας των αθλουμένων και των παιδιών.Η καταπόνηση στο σώμα και στις αρθρώσεις είναι σαφώς λιγότερες όταν το τρέξιμο ή το περπάτημα γίνονται πάνω σε ελεύθερη γη.
Τέλος, χρειάζεται να δωθεί ιδιαίτερη προσοχή, στην προσβασιμότητα του πάρκου από τα άτομα με αναπηρία ώστε να είναι εφικτή η πρόσβαση τους, όπως επίσης και στην ένταση του φωτισμού του ηλεκτρολογικού δικτύου που πρόκειται να εγκατασταθεί, προκειμένου να μην διαταράσεται η ισορροπία της πανίδας και χλωρίδας του πάρκου.Οι προτάσεις των παραπάνω σημείων κριτικής στην προτεινόμενη διαχειριστική μελέτη, βρίσκονται στην κατεύθυνση της αναζωογόνησης της λειτουργίας και χρήσης του πάρκου από τους πολίτες, δια μέσω της ανάδειξης των πολλών διαφορετικών φυτικών κοινοτήτων του σε συνδυασμό με τα ιστορικά και πολιτιστικά του στοιχεία.
Βασικοί άξονες υλοποίησης της αναζωογόνησης αυτής, αποτελούν η βελτίωση των υφιστάμενων υποδομών και η δημιουργία νέων σύγχρονων, σε αρμονία με την ιστορική φυσιογνωμία και βιοποικιλότητα του πάρκου, ώστε ν’ αναδειχθεί το συγκεκριμένο οικοσύστημα σε υπερτοπικό τοπόσημο.Εκεί, ανάμεσα στ’ άλλα μπορεί να παρέχονται υπηρεσίες οικο-τουριστικής ξενάγησης.
Μία ξενάγηση που μπορεί να ξεκινά από την περιοχή των αρχαιολογικών ευρυμάτων και του μνημείου των καπνεργατών, να διασχίζει την έκταση μέχρι τη βελανιδιά του πρωτοπόρου λογοτέχνη Κώστα Χατζόπουλου και πρώτου μεταφραστή του κομμουνιστικού μανιφέστου, ν’ απολαμβάνει τη φυτοτεχνική σύνθεση αρχιτεκτονικής τοπίου γαλλικού ρυθμού που βρίσκεται μεταξύ του αναψυκτηρίου και του ιερού ναού, να περπατάει την περιοχή των υπολειμμάτων πρσφυγικών κατοικιών των προσφύγων του 1922, κατόπιν στις προτομές των δωρητών Παπαστράτου και την περίοδο της αστικής ανάπτυξης του Αγρινίου στα χρόνια της καλλιέργειας του καπνού, με τελικό προορισμό το νέο τμήμα του Πάρκου, σήμερα.
Εκεί, η φύτευση περισσότερων οπωρωφόρων δένδρων μπορεί να έχει ρόλο ενός φυσικού, ζωντανού εκθετηρίου τοπικών ποικιλιών καρποφόρων δένδρων και αμπέλου, ώστε ο επισκέπτης να αντιλαμβάνεται την αξία τους.Παρακείμενα, στους κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους του αναψυκτηρίου ο επισκέπτης να έχει τη δυνατότητα να γεύεται και ν’ αγοράζει τοπικά προϊόντα και γαστρονομία, ενισχύοντας την τοπική αγροτική παραγωγή κι εν τέλει οικονομία.
Πολλά στοιχεία από τα προγραφόμενα, εύγλωττα έχουν αναγραφεί στα κείμενα της Ανοιχτής Συνέλευσης για την Προστασία και Αναζωογόνηση του Παπαστράτειου Δημοτικού Πάρκου Αγρινίου.Απ’ όσες κι όσους μας συγκρουστήκαμε σώμα με σώμα με την προηγούμενη προτεινόμενη ανάπλαση και προβάλαμε μία διαφορετική φιλοσοφία διαχείρισης του πάρκου. Φιλοσοφία διαχείρισης που υλοποιήσαμε εν μέρει, με τις ποικίλες δράσεις μας στο πάρκο ως ανοιχτή συνέλευση.
Το απαύγασμα μιας ολόκληρης χρονικής περιόδου αρκετών ετών μπορεί να είναι ότι η έννοια του συμμετοχικού σχεδιασμού στη χώρα που ζούμε, χρειάζεται να διάγει μία ώσμωση μέσα στο κάθε διαφορετικό οικοσύστημα ώστε σε συνάρτηση με τις υφιστάμενες κοινωνικές συνθήκες να μπορεί να αναπτύσσεται η ενεργοποίηση και συμμετοχή των πολιτών στη διαχείριση του δημόσιου χώρου.
Με καλλιέργεια των κατάλληλων προϋποθέσεων ώστε ο δημόσιος χώρος, άρα και το Πάρκο Αγρινίου ν’ αναδυκνείεται σε ζωντανό κύτταρο, κοινωνικό εργοστάσιο για τη διαχείριση της γης, του ελεύθερου χρόνου και κουλτούρας της υπαίθρου· όπου πρακτικές συνεργασίας δημιουργούνται γύρω από τις φιλοσοφίες του ελεύθερου πολιτισμού και των Κοινών, με βέλτιστες πρακτικές που διασφαλίζουν στην κοινωνία ένα λειτουργικό πάρκο και κατ’ επέκταση μια βιώσιμη πόλη.
