Πάνω από 200 (!) ανεμογεννήτριες πρόκειται να εγκατασταθούν τα επόμενα χρόνια στα Ακαρνανικά Όρη μετατρέποντας ουσιαστικά μία περιοχή Natura σε βιομηχανική περιοχή. Ήδη η ανάπτυξη των αιολικών τα τελευταία χρόνια στα βουνά της Αιτωλοακαρνανίας είναι ραγδαία : στα βουνά της Ορεινή Ναυπακτίας, στα όρη του Βάλτου, στο όρος Πεταλάς μεταξύ των δήμων Αγρινίου και Αμφιλοχίας, αλλά και αλλού έχουν δημιουργηθεί ή δημιουργούνται αιολικά πάρκα.
Όμως προκύπτει μοιραία ο προβληματισμός, αν πρέπει να μπουν όρια στη ραγδαία εξάπλωση των αιολικών, ιδίως στις περιοχές Natura, σε περιοχές δηλαδή με ιδιαίτερη περιβαλλοντική αξία και βιοποικιλότητα. Η ισχύουσα νομοθεσία στην Ελλάδα δεν απαγορεύει τη δημιουργία τέτοιου είδους επενδύσεων σε περιοχές Νatura, ωστόσο το χωροταξικό πλαίσιο που υπάρχει ιδίως σε σχέση με τις ενεργειακές επενδύσεις σε πολλές περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα οι μονάδες καύσης βιορευστών στο Μεσολόγγι και η βιομηχανική επένδυση υγροποιημένου αερίου στην Κάτω Βασιλική Ναυπακτίας, έχει δημιουργήσει ισχυρές επιφυλάξεις για τις επιπτώσεις τέτοιων επενδύσεων τόσο στο περιβάλλον, όσο και στον άνθρωπο.
Δύο “πράσινες” πολιτικές συγκρούντονται…
Στην περίπτωση των Ακαρνανικών Ορέων, όπου 35 ανεμογεννήτριες έχουν πάρει άδεια εγκατάστασης, 96 άδεια παραγωγής και 83 βρίσκονται σε αξιολόγηση, ουσιαστικά συγκρούονται -παραδόξως- δύο “πράσινες” πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυτή για την προστασία και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και αυτή της αύξησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) στα πλαίσια της αντιμετώπισης της Κλιματικής Αλλαγής. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη εντός της περιοχής που έχει χαρακτηριστεί ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας, έχουν χωροθετηθεί ανεμογεννήτριες, που βρίσκονται ακόμη στα χάρτια. Για παράδειγμα από τις 26 ανεμογεννήτριες που σχεδιάζουν στην περιοχή οι ενεργειακές κοινότητες της “Ένωσης Αγρινίου” οι έξι έχουν χωροθετηθεί εντός της Ζώνης Ειδικής Προστασίας με κωδικό «GR2310011 Όρος Τσέρεκας (Ακαρνανικά)».
Όμως υπάρχει η δυνατότητα οι δύο πολιτικές να συνυπάρξουν, αν εξαιρούνταν από τη χωροθέτηση των ΑΠΕ τουλάχιστον τα μεγαλύτερα τμήματα των περιοχών Νatura που χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας. Μια τέτοια περίπτωση θα μπορούσαν να είναι τα Ακαρνανικά Όρη, τα οποία σύμφωνα με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, είναι πολύ σημαντική περιοχή για τα αρπακτικά πουλιά και τα Όρνια (Gyps fulvus) που είναι απειλούμενο είδος στην χώρα μας. Η περιοχή συντηρεί ακόμα βιώσιμους πληθυσμούς και από πολλά άλλα είδη σπάνιων αρπακτικών, που απειλούνται με εξαφάνιση από την Ελλάδα και την Ευρώπη, όπως ο Χρυσαετός (Aquila chrysaetos) και ο Σπιζαετός (Aquila fasciata), τους οποίους, η Ελλάδα έχει υποχρέωση ως χώρα – βάσει ενωσιακής και εθνικής νομοθεσίας – να διατηρήσει. Μάλιστα η Ορνιθολογική Εταιρεία από τη δακτυλίωση των πουλιών με δορυφορικούς πομπούς διαθέτει πλέον ένα πολύ πειστικό επιχείρημα για την εξαίρεση των Ακαρνανικών από τέτοιου είδους επενδύσεις, αφού η περιοχή αποτελεί το κέντρο της δραστηριότητας για την παρουσία των όρνιων σε όλη την οροσειρά της νότιας Πίνδου (ουσιαστικά σε 3 Εθνικά Πάρκα και 15 άλλες προστατευόμενες περιοχές του Ευρωπαϊκού Δικτύου Natura 2000).
Ακαρνανικά: Ευρωπαϊκή καταδίκη για την ανεπαρκή οριοθέτηση – Χωρίς Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη
Αξίζει βέβαια ιδιαίτερη μνεία το γεγονός ότι ένα μικρό μέρος του όγκου των Ακαρνανικών Ορέων έχει χαρακτηριστεί ως περιοχή Νatura και Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ). Συγκεκριμένα μόνο το δυτικό τμήμα του ορεινού όγκου με κωδικό «GR2310011 Όρος Τσέρεκας (Ακαρνανικά)» χαρακτηρίστηκε Ζώνη Ειδικής Προστασίας και αυτό καλύπτει μόλις το 12% της Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά (ΣΠΠ), του συνόλου δηλαδή των Ακαρνανικών. Μάλιστα για το γεγονός αυτό υπάρχει καταδικαστική απόφαση του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ) (Υπόθεση C-334/04 – Χαρακτηρισμός Ζωνών Ειδικής Προστασίας), σύμφωνα με την οποία η Ελλαδα δεν έχει χαρακτηρίσει επαρκώς ως ΖΕΠ τα Ακαρνανικά Όρη, με αποτέλεσμα να μην καλύπτονται επαρκώς τα είδη της ορνιθοπανίδας για τα οποία έχει διεθνή σημασία, όπως πχ ο Σπιζαετός (Hieraaetus fasciatus). Εκτός αυτού ως τώρα δεν έχει εκπονηθεί Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη για την περιοχή, όπως προβλέπεται από το Ν.1650/86 και το Νόμο για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, προκειμένου να αξιολογηθεί η περιοχή και να καθοριστούν με επιστημονικά κριτήρια οι Περιοχές Προστασίας της Φύσης, όπου δεν είναι συμβατή η χωροθέτηση βιομηχανικών εγκαταστάσεων, όπως τα αιολικά πάρκα.
“Το μαιευτήριο για τα όρνια των Βαλκανίων”
Η Κωνσταντίνα Ντεμίρη, υπεύθυνη θεμάτων περιβαλλοντικής πολιτικής της Ορνιθολογικής Εταιρείας μιλώντας για το θέμα στον “Αέρας FM” και το Δημήτρη Παπαδάκη τόνισε ότι το πρόβλημα που ανακύπτει έγκειται στο χωροταξικό σχεδιασμό. “Στην Ελλάδα δυστυχώς από την αρχή ξεκινήσαμε στραβά. Ενώ σε άλλες χώρες στην Ευρωπαϊκή Ένωση είχαν φροντίσει προκειμένου στο χωροταξικό τους σχεδιασμό να έχουν κάνει την αντίστοιχη έρευνα, ώστε να αποκλείσουν περιοχές από τη χωροθέτηση βιομηχανικών αιολικών πάρκων, γιατί είναι πολύ σημαντικές για κάποια είδη πτηνών, αυτό που κάναμε εμείς είναι να ορίζουμε τις περιοχές αυτές ανάλογα με το αιολικό δυναμικό” ανέφερε χαρακτηριστικά και πρόσθεσε: “δηλαδή δόθηκε προτεραιότητα σε περιοχές που έχουν πράγματι μεγάλο αιολικό δυναμικό, αλλά την ίδια στιγμή είναι πάρα μα πάρα πολύ σημαντικές για την προστασία ειδών, όπως είναι για παράδειγμα οι γύπες, τα όρνια”. “Μία τέτοια περίπτωση είναι τα Ακαρνανικά” εξηγεί υπογραμμίζοντας πως “είναι μία πολύ σημαντική περιοχή, εμείς τη λέμε κιόλας το μαιευτήριο για τα όρνια των Βαλκανίων, εκεί δηλαδή συναντάμε συχνά όρνια και γύπες, οι οποίοι ναι μεν έχουν γεννηθεί στην Κροατία, στη Βουλγαρία, γενικότερα στα Βαλκάνια, στα πρώτα τους ταξίδια φτάνουν μέχρι τα Ακαρνανικά σε αναζήτηση τροφής. Αυτή είναι μία σημαντική ευκαιρία για τη χώρα μας, όπου ο πληθυσμός των αρπακτικών πουλιών στην Ηπειρωτική Ελλάδα έχει μειωθεί δραματικά, ακριβώς λόγω της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων, οπότε είναι ευκαιρία το ό,τι έρχονται νεαρά άτομα από άλλες χώρες στο να εμπλουτίσουν τις δικές μας αποικίες, οι οποίες έχουν μειωθεί πληθυσμιακά”.
Εξαίρεση για τις ευαίσθητες περιοχές
“Στην Ελλάδα ξεκινήσαμε τα στραβά, γιατί δεν κάναμε σωστό το χωροταξικό σχεδιασμό, θα έπρεπε δηλαδή από την αρχή να έχουμε ορίσει περιοχές οι οποίες είναι ευαίσθητες για τα αιολικά, ώστε να μην επιτρέπεται η χωροθέτηση” σημειώνει η Κ. Ντεμιρή και εξηγεί πως “Σε μία περιοχή είναι προστατευόμενη δεν σημαίνει απαραίτητα ότι απαγορεύεται η χωροθέτηση τέτοιων έργων και δραστηριοτήτων, αλλά απαραίτητη προϋπόθεση είναι να αποδείξεις ότι τα έργα αυτά δεν θα έχουν επίπτωση στα προστευόμενα είδη”. “Αλλά αυτό που βλέπουμε δυστυχώς είναι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, που ναι μεν στο περιεχόμενο τους είναι σαφώς καλύτερες από το παρελθόν, που ήταν απλά μία αντιγραφή, καταλήγουν πάντα σε ένα συμπέρασμα ότι δηλαδή αυτά τα τεράστιας κλίμακας έργα, γιατί μιλάμε για τεράστιες ανεμογεννήτριες, για διάνοιξη δρόμων, για συνοδά έργα, για καλώδια, πρόκειται για μία βιομηχανική εγκατάσταση, καταλήγουν οι μελέτες αυτές ότι τα έργα δεν θα έχουν καμία σοβαρή επίπτωση στα πουλιά και έτσι παίρνουν το πράσινο φως” εξηγεί η υπεύθυνη θεμάτων περιβαλλοντικής πολιτικής της Ορνιθολογικής Εταιρείας. Και τόνιζει ότι “μιλάμε για ένα εργοτάξιο σε περιοχή προστατευόμενη. Και δεν είναι μόνο τα Ακαρνανικά και τα Άγραφα, όπου επίσης δρομολογούνται πολλά αιολικά. Τα Άγραφα είναι σημαντικός τόπος τροληψίας για τα όρνια, τα οποία βρίσκονται στα Ακαρνανικά. Κάνουν καθημερινές διαδρομές και αυτό το έχουμε δει με πόμπους που έχουν τοποθετηθεί στα πουλιά, οπότε βλέπουμε τις μετακινήσεις τους και πόσο πυκνές είναι.” “Συνεπώς όταν θα χωροθετηθούν εκεί τα αιολικά, πώς θα αποφευχθεί η πρόσκρουση των όρνιων σε αυτά;” διερωτάται με νόημα η Κ. Ντεμίρη.
Προδικαστικά η Ε.Ε κατά της Ελλάδας
“Το γεγονός ότι ξεκινήσαμε στραβά έχει οδηγήσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να κινηθεί εναντίον της Ελλάδος προδικαστικά δηλαδή κατόπιν καταγγελιών που είχε κάνει η Ορνιθολογική αλλά και άλλοι φορείς, ακριβώς επειδή υπήρξε κακός σχεδιασμός και μελέτες κακής ποιότητας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άνοιξε μία καταγγελία κατά της Ελλάδος για κακή εφαρμογή της νομοθεσίας” αναφέρει η Κ. Ντεμίρη και προσθέτει “κατόπιν αυτής της πίεσης έγιναν κάποια βήματα, αλλά δεν είναι αρκετά. Επίσης υπάρχει πολύ μεγάλη πίεση στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, δηλαδή βλέπουμε επί της ουσίας δύο πολιτικές να συγκρούονται. Δηλαδή την πολιτική για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και από την άλλη στο πώς θα αναχαιτήσουμε την κλιματική αλλαγή, που σημαίνει θα πρέπει να επενδύσουμε σε αιολικά και σε άλλες μορφές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Και φαίνεται να “επικρατεί” και το λέω σε εισαγωγικά, γιατί δεν θα έπρεπε να τίθεται καν τέτοιο δίλημμα, η επιτάχυνση των αιολικών”.
Αυτό δηλαδή που θα πρέπει να γίνει στην Ελλάδα είναι να γίνουν κάποιοι χάρτες ευαισθησίας, όπου να αποκλείουν κάποιες περιοχές από τη χωροθέτηση αιολικών, ακριβώς ώστε να μην υπάρχει θέμα με πληθυσμιακή μείωση των γύπων και άλλων ειδών, αναφέρει η Κ. Ντεμίρη πρόσθετοντας πως “δυστυχώς δεν έχει συμβεί μέχρι σήμερα και πολύ φοβάμαι ότι στο μέλλον θα έχουμε αρκετά περιστατικά προσκρουσης γυπών”. Σημείωσε μάλιστα πως πρόσφατα διοργανώθηκε ειδικό σεμινάριο από το Υπουργείο Περιβάλλοντος για το πώς θα μπορέσουν να συνυπάρξουν οι δύο πολιτικές στον ίδιο χώρο και υπογράμμισε ότι εκεί έγινε γνωστό ότι σε κάποιες χώρες έχουν εξαιρέσει τη χωροθέτηση αιολικών από περιοχές Natura. “Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό, υπάρχει η πληροφορία και είναι διαθέσιμη, το θέμα είναι κατά πόσο η Ελλάδα ενσωματώνει αυτή την πληροφορία στις δικές τις πολιτικές” κατέληξε λέγοντας η Κ. Ντεμίρη.
Αναλυτικά όσα είπε η Κ. Ντεμίρη:
