Γράφει η Έλενα Ερμείδου, epixeiro.gr
Το πιστεύετε ότι στην Ελλάδα σήμερα, ένας στους δύο πολίτες δεν κατανοεί και δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί τ’ απλά οικονομικά; Μελέτη του ΟΟΣΑ αναφέρει ότι το 45% του πληθυσμού των Ελλήνων είναι χρηματοοικονομικά αναλφάβητο, δηλαδή σχεδόν ένας στους 2 Έλληνες. Το ποσοστό αυτό είναι πολύ μεγάλο. Τι σημαίνει αυτό; Ό,τι είναι πολύ πιθανό να παίρνουμε αποφάσεις που μας ζημιώνουν και ενδεχομένως να έχουν και κοινωνικό αντίκτυπο.
Ας σκεφτούμε για λίγο: πόσοι από εμάς επιλέξαμε λάθος επενδυτικά προϊόντα, χάσαμε λεφτά, δεν σκεφτήκαμε κάποιες μεταβλητές πριν αγοράσουμε προϊόντα λιανικής, δεν είχαμε υπολογίσει σωστά τον χρόνο ωρίμανσης ενός επενδυτικού – αποταμιευτικού προϊόντος, δεν είχαμε υπολογίσει σταθμισμένους και αστάθμητους παράγοντες στον υπολογισμό των εισοδημάτων μας; Να μην πάμε και πιο μακριά, ας δούμε τι συνέβη με τα ιδιωτικά δάνεια, τα καταναλωτικά δάνεια και τα στεγαστικά δάνεια στην Ελλάδα. Με τι κριτήρια τα χορηγούσαν και πόσο εύκολα οι δανειολήπτες τα δέχονταν;
Πώς προέκυψε αυτή η έρευνα και γιατί να συνδέεται με την ασφάλιση;
Η οικονομική κρίση τόσο στο εξωτερικό, αλλά και περισσότερο στην Ελλάδα που διήρκησε 10 χρόνια και τώρα κάπως δείχνει να ξεπερνιέται, προξένησε πολλά ερωτήματα, αλλά και το ενδιαφέρον να κατανοήσουμε τι συνέβη και φτάσαμε σε αυτή την κατάσταση, ώστε να μην επαναλάβομε τα λάθη, να γίνουμε πιο υπεύθυνοι, σε ατομικό, σε εταιρικό και σε δημόσιο επίπεδο.
Οι έρευνες έδειξαν ότι τα λάθη που κάναμε κυρίως εστιάζουν στην χρηματοοικονομική μας συμπεριφορά σε όλα τα επίπεδα. Για παράδειγμα, σε ατομικό επίπεδο, σε όρους αποταμίευσης, ιδιωτικού δανεισμού. Σε εταιρικό και δημόσιο επίπεδο σε όρους δημοσίων δαπανών, διακρατικού δανεισμού. Η αιτία πολλών λαθών στην Ελλάδα ήταν ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός.
Ποιος είναι ο ορισμός του χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού;
Ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός ορίζεται ως η ικανότητα χρήσης γνώσης για την αποτελεσματική διαχείριση χρηματοοικονομικών πόρων σε προσωπικό επίπεδο.
Προσοχή: δεν είναι απλή αριθμητική που όποιος γνωρίζει μπορεί να θεωρεί ότι ξέρει απλά οικονομικά. Χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός σημαίνει ότι μπορούμε να κατανοούμε για παράδειγμα τον πληθωρισμό (ονομαστικό και πραγματικό), τα σωρευτικά επιτόκια, την διαχείριση και την διαφοροποίηση και κατανομή του ρίσκου, τις εγγυήσεις, τις αποδόσεις των επενδύσεων, τα επενδυτικά – αποταμιευτικά προϊόντα και τους όρους που τα συνοδεύουν. Εν κατακλείδι, να συνδυάζουμε συνειδητά τις γνώσεις και τις δεξιότητες μας και να τις μετουσιώνουμε σε στάση ζωής για την λήψη σωστών χρηματοοικονομικών αποφάσεων με στόχο την επίτευξη ατομικής, εταιρικής ή δημόσιας ευημερίας.
Πώς συνδέεται ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός με την ασφάλιση;
Πολύ άμεσα, αφού, αν εξετάσουμε την πορεία που διένυσε η Ελλάδα από το 2000 μέχρι το 2015, βλέπουμε ότι, για το ασφαλιστικό, από τον κρατικό προϋπολογισμό αντλήθηκαν 220 δισ. ευρώ τα οποία αντιστοιχούν σε ποσοστό πολύ υψηλότερο από το χρέος της χώρας. Τα ελλείμματα που καλύφθηκαν στο ασφαλιστικό από την κρατική χρηματοδότηση έφτασαν περίπου στο 83% της αύξησης του χρέους. Λάθος επιλογές σε όρους δημοσίων δαπανών.
Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και η μόδα των δανείων
Οι τράπεζες εγκρίνουν ή απορρίπτουν τις αιτήσεις χορήγησης δανείων, αξιολογώντας την πιστοληπτική ικανότητα του δανειολήπτη στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον για την δυνατότητα αποπληρωμής του δανείου. Οι δανειολήπτες που έχουν υψηλό κίνδυνο δανείζονται με υψηλότερα επιτόκια. Τι κανόνες υπήρχαν στο παρελθόν, τι εφαρμόζονταν; Λάθος επιλογές σε όρους εταιρικούς.
Από την άλλη πλευρά, πόσοι δανειολήπτες στο παρελθόν ήταν συνετοί, γνώριζαν τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το ύψος του κεφαλαίου που δανείζονται, την δυνατότητα που έχουν στο μέλλον να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους; Πόσοι γνώριζαν τα δικαιώματα τους και ότι δεν ήταν για παράδειγμα υποχρεωμένοι να ασφαλιστούν στις ασφαλιστικές που επέβαλλε! η τράπεζα με το ασφάλιστρο που όριζε, όταν υπέγραφαν τα στεγαστικά δάνεια; Σχεδόν κανείς δεν έψαχνε, σχεδόν όλοι θεωρούσαν επιτυχία να πάρουν το δάνειο. Λάθος σε ατομικό επίπεδο.
Οι ασφαλιστικές πώς έχουν να κάνουν με επενδύσεις και αποταμιευτικά προϊόντα;
Πολύ άμεση: Οι επενδύσεις είναι αναπόσπαστο κομμάτι του επιχειρηματικού μοντέλου των ασφαλιστικών. Τα ασφάλιστρα που λαμβάνουν οι ασφαλιστικές επενδύονται για να καταβληθούν οι απαιτήσεις ή να ωριμάσουν τα επενδυτικά συμβόλαια και να δώσουν εφ’ άπαξ ή τακτικές καταβολές. Οι ασφαλιστικές είναι ο μεγαλύτερος θεσμικός επενδυτής στην Ευρώπη και βασικός παράγοντας για την ενίσχυση της μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης και της ανάπτυξης της οικονομίας.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Insurance Europe, το 2017 ο κλάδος ασφάλισης είχε επενδύσει πάνω από 10 τρισεκ. ευρώ σε ομόλογα, μετοχές και άλλες κατηγορίες κεφαλαίων για λογαριασμό πελατών του κλάδου ζωής, περιουσίας και ατυχημάτων, εκπροσωπώντας το 63% του Ευρωπαϊκού ΑΕΠ.
Οι ασφαλιστικές επενδύουν σε όλες τις κατηγορίες κεφαλαίων, παρέχοντας προϊόντα εγγυημένου κεφαλαίου, χαμηλών εγγυημένων αποδόσεων και πολλά άλλα, τα οποία μπορούν να λειτουργήσουν ως κύριο ή συμπληρωματικό εισόδημα κατά τα χρόνια του εργασιακού βίου ή κατά τα συντάξιμα χρόνια. Χρηματοδοτούν μεγάλα έργα ενισχύοντας την ανάπτυξη.
Ας γνωρίζουμε τις επιλογές μας…
Ως πολίτες, έχουμε επιλογές να προστατευτούμε από ενδεχόμενους κινδύνους οι οποίοι μπορεί να δημιουργήσουν σοβαρές χρηματοοικονομικές απώλειες και ψυχολογικές συνέπειες. Με το δεδομένο ότι η χρηματοοικονομική κρίση που αντιμετωπίσαμε οφείλονταν, όπως αναδεικνύουν τα στοιχεία, σε λάθος επιλογές και σε συγκεκριμένες πράξεις, η γνώση βασικών χρηματοοικονομικών λειτουργιών μπορεί να βοηθήσει εμάς και την οικογένεια μας να βελτιώσουμε την ευημερία μας.
Για τους λόγους που αναφέραμε, στην Ελλάδα το 2016 ιδρύθηκε το Ινστιτούτο Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού. Αποτελεί την πρώτη αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία στη χώρα μας, το έργο της οποίας είναι αφιερωμένο στη διάδοση της χρηματοοικονομικής γνώσης και στην καταπολέμηση του χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού. Το Ινστιτούτο έχει ήδη αναλάβει πολλαπλές δράσεις για την ανάδειξη της αξίας της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης στη ζωή των πολιτών, διοργανώνοντας ειδικές ενημερωτικές εκδηλώσεις σε όλες τις βαθμίδες του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, πραγματοποιώντας συνεχή επιστημονική έρευνα, δημιουργώντας υψηλής ποιότητας σύγχρονο εκπαιδευτικό υλικό και κτίζοντας ισχυρές διεθνείς συνεργασίες.
Ιδρυτής του Ινστιτούτου είναι ο καθηγητής Χρηματοοικονομικής στο τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πειραιώς, Νικόλαος Φίλιππας, ο οποίος τονίζει ότι «Η χρηματοοικονομική άγνοια κοστίζει ακριβά. Ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός αποτελεί σήμερα ένα οξύ κοινωνικό πρόβλημα, καθώς οι περισσότεροι πολίτες φαίνεται να έχουν σχετική ή ακόμα και πλήρη άγνοια για βασικές χρηματοοικονομικές έννοιες και χρηματοοικονομικά προϊόντα». Οι έχοντες γνώση, διαπιστώνει το Ινστιτούτο, έχει αποδειχθεί ότι παίρνουν καλύτερα αποφάσεις για την διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων, επενδυτικών αγαθών, αποταμιευτικών προϊόντων, σε ό,τι αφορά την φορολογική προετοιμασία, την συνταξιοδοτική, τις ασφαλιστικές καλύψεις.
