Του Δημήτρη Παπαδάκη
Τo προηγούμενο διάστημα, με αφορμή την οικονομική κρίση της πανδημίας του κορονοϊού, καλλιεργήθηκαν πολλές προσδοκίες στην Ελλάδα, αναφορικά με το Ταμείο Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από το οποίο υπολογίζεται ότι θα εισρεύσουν τα επόμενα χρόνια περί τα 32 δις ευρώ. Ποσό, που αναλογεί σε περίπου ένα επιπλέον ΕΣΠΑ.
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές οι ηγέτες των 27 κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαπραγματεύονται επί τετραήμερο στις Βρυξέλλες για το Ταμείο Ανάκαμψης. Η παράταση των διαπραγματεύσεων επί μακρόν δεν δείχνει μόνο τις διαφωνίες που υπάρχουν εντός της Ε.Ε. αλλά και την κρισιμότητα των στιγμών, αφού μέχρι στιγμής δεν έχει εισρεύσει κανένα ευρώ στις ευρωπαϊκές οικονομίες από τις Βρυξέλλες.
Φυσικά και για την Ελλάδα είναι πολύ κρίσιμη η απόφαση που θα παρθεί στις Βρυξέλλες. Όμως ειδικά για την Ελλάδα είναι εξίσου αν όχι περισσότερο κρίσιμο να μπορέσει να βελτιώσει την ικανότητά της να αντλεί κοινοτικούς πόρους. Η… (αν)ικανότητα της Ελλάδας φαίνεται πρώτα και κύρια από το γεγονός ότι σε κάθε περίοδο του ΕΣΠΑ η Ελλάδα χρησιμοποιεί κάθε φορά το maximum της παράτασης, που μπορεί να έχει έτσι ώστε να καταφέρει να αντλήσει τους διαθέσιμους πόρους. Έτσι φτάνουμε στο σημείο να μιλάμε για το ΕΣΠΑ της περιόδου 2014-2020 και στην Ελλάδα τα χρήματα αυτά να είναι διαθέσιμα μέχρι το τέλος του 2023. Όταν δηλαδή στην υπόλοιπη Ευρώπη θα ξεκινήσουν να αντλούν χρήματα από το ΕΣΠΑ της επόμενης περιόδου 2021-2027, η Ελλάδα θα τρέχει να κλείσει τις εκκρεμότητες του προηγούμενου ΕΣΠΑ.
Πρόσφατη μελέτη της διαΝΕΟσις με θέμα: «ΕΣΠΑ – Ένα εν μέρει ανεκμετάλλευτο αναπτυξιακό κοινοτικό εργαλείο» τεκμηριώνει το πως κοινοτικά κονδύλια ύψους13,2 δισ. ευρώ παραμένουν ανεκμετάλλευτα από την Ελλάδα. Αυτοί οι πόροι προέρχονται από το ΕΣΠΑ της περιόδου 2014-2020,το οποίο είναι η επιτομή της παραδοξότητας. Γιατί; Διότι η εκτέλεσή του είναι μόλις στο 40,3%. Πιο απλά από τα διαθέσιμα 26 δισ. ευρώ, στην αγορά έχουν πέσει περίπου τα μισά, αλλά τα 13,2 δισ. ευρώ εξ αυτών δεν έχουν πάει στην αγορά. Πιο σχηματικά, αν και εν μέσω κορωνοϊού υπάρχουν πολλά χρήματα για τις επιχειρήσεις από το ΕΣΠΑ, ωστόσο επειδή τα προγράμματα δεν υλοποιούνται, αυτά δεν φτάνουν ποτέ στην πραγματική οικονομία και η κυβέρνηση αναγκάζεται να χρησιμοποιεί ίδιους πόρους και άμεσες ενισχύσεις για να στηρίξει τις επιχειρήσεις.
Σύμφωνα με τη διαΝΕΟσις η αναποτελεσματικότητα του συστήματος οφείλεται στο ότι χαρακτηριστικό πρόβλημα για κάθε έργο ή δράση του ΕΣΠΑ είναι η εξαιρετικά απαιτητική και εκτεταμένη εγγενής γραφειοκρατία που απαιτείται ήδη σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η γραφειοκρατία αυτή συνεπάγεται ένα κόστος για τον δικαιούχο, το οποίο δεν εξαρτάται ιδιαίτερα από το μέγεθος της επιδότησης.Δεν είναι τυχαίο πως έχει δημιουργηθεί μια αγορά χιλιάδων ειδικών τεχνικών γραφείων και συμβούλων για την ένταξη επιχειρήσεων στο ΕΣΠΑ.
Η διαΝΕΟσις εντοπίζει στις αδυναμίες του ΕΣΠΑ τον πολύ μεγάλο κατακερματισμό του σε πολλά μικρά έργα και σε πολλούς δικαιούχους, κάτι που αυξάνει τις δυσχέρειες και τον όγκο των διαγωνιστικών και ελεγκτικών διαδικασιών, αλλά και δημιουργεί συνθήκες επώασης αδιαφάνειας και διαφθοράς.
Έτσι, αν και υπάρχουν προσδοκίες πως από το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 θα χρηματοδοτηθεί ο εκσυγχρονισμός του παραγωγικού εξοπλισμού και η δημιουργία νέων καινοτόμων και τεχνολογικά προηγμένων προϊόντων και υπηρεσιών, εάν δεν διορθωθούν τα κακώς κείμενα θα μιλάμε ξανά για χαμένες ευκαιρίες.
