Τα επίχειρα μιας αποτυχημένης πολιτικής : Το «τέλος ταφής απορριμμάτων» φέρνει αυξήσεις στα τέλη
700.000 ευρώ το πρόστιμο σε πρώτη φάση για τους πολίτες στο Αγρίνιο καθώς τα επόμενα χρόνια θα αυξάνεται
Η ελαφρότητα και οι παλινωδίες με την οποία αντιμετώπισε διαχρονικά η Πολιτεία, αλλά και οι τοπικές κοινωνίες –καθώς δεν θα πρέπει να ξεχνάμε την εποχή που κανείς δεν ήθελε να χωροθετηθεί ΧΥΤΑ στην «αυλή» του- το ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων τελειώνει…
Το τέλος ταφής των απορριμμάτων έρχεται σε μια δύσκολη οικονομική συγκυρία, που η ανάκαμψη από την πανδημία και με την ενεργειακή κρίση να μαίνεται δεν θα είναι καθόλου εύκολη, αναγκάζοντας τους πολίτες να βάλουν πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη, καθώς ακόμη και σήμερα, παρά τους στόχους που έχουν τεθεί πολύ νωρίς από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ελλάδα συνεχίζει να κάνει διαχείριση απορριμμάτων, θάβοντάς τα σε ΧΥΤΑ.
Το τέλος ταφής απορριμμάτων μετά από πολλές αναστολές, παρά τις αντιδράσεις της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας, εφαρμόζεται από 1/1/2022 και πλέον κάθε τόνος σκουπιδιών που θάβεται θα κοστίζει επιπλέον 20 ευρώ. Το πρόστιμο αυτό μάλιστα θα αυξάνεται πέντε ευρώ κάθε χρόνο, 25 ευρώ δηλαδή το 2023 και 30 ευρώ το 2024, ενώ 1/1/2026 το τέλος ταφής θα αυξηθεί περαιτέρω και φτάσει 45 ευρώ ανά τόνο το 2026 και 55 ευρώ το 2027.
Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Στο Αγρίνιο, για παράδειγμα, το κόστος διαχείρισης των απορριμμάτων στο ΧΥΤΑ Στράτου είναι 12 ευρώ ο τόνος και με το πρόστιμο το κόστος θα φτάσει 32 ευρώ. Μιλάμε δηλαδή για σχεδόν τριπλασιασμό του κόστους. Και αυτή είναι μια ίσως «καλή» περίπτωση γιατί σε άλλους ΧΥΤΑ ανά τη χώρα το κόστος διαχείρισης των απορριμμάτων είναι πολύ μεγαλύτερο και οι δημότες πληρώνουν ήδη ακριβά τέλη καθαριότητας. Στο ΧΥΤΑ Παλαίρου, για παράδειγμα, το κόστος είναι 40 ευρώ ανά τόνο και με το τέλος ταφής θα φτάσει στα 60 ευρώ.
Τι σημαίνει αυτό για τους δημότες; Η ΚΕΔΕ έχει υπολογίσει ότι οι μεσοσταθμικές αυξήσεις ανά τη χώρα αντιστοιχούν σε 10 ευρώ για μια κατοικία 100 τ.μ. για όλο το 2022, καθώς το τέλος ταφής θα επιβαρύνει Δήμους και δημότες με επιπλέον 80 εκατ. ευρώ. Για παράδειγμα, στο Δήμο Αγρινίου με βάση τα στοιχεία του Τοπικού Σχεδίου Διαχείρισης Απορριμμάτων η παραγωγή των αστικών στερεών αποβλήτων το 2020 (χρονιά μάλιστα με lockdown λόγω της πανδημίας) ανήλθε σε 35.121 τόνους, αριθμός που αντιστοιχεί σε περίπου 100 τόνους την ημέρα. Η ποσότητα αυτή έχει κόστος διαχείρισης 1.200 ευρώ και με το τέλος ταφής το κόστος στα εκτοξευτεί στα 3.200 ευρώ την ημέρα. Μιλάμε δηλαδή για ένα ποσό της τάξης των 700.000 ευρώ σε ετήσια βάση μόνο για το τέλος ταφής. Και το οποίο θα αρχίσει να αυξάνεται τα επόμενα χρόνια, εάν δεν έχουν υλοποιηθεί και δεν έχουν αποδώσει όλες οι δράσεις που προβλέπονται στα σχέδια διαχείρισης των απορριμμάτων. Δηλαδή, αν στα επόμενα δύο χρόνια, δεν έχει λάβει σάρκα και οστά ο σχεδιασμός, τότε το πρόστιμο για τους δημότες του Αγρινίου (με 30 ευρώ το πρόστιμο ανά τόνο) θα φτάσει στο 1,1 εκατ. ευρώ το 2024. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αρκετοί δήμοι θα προσπαθήσουν να απορροφήσουν το κόστος, προκειμένου να μην επιβαρυνθούν οι πολίτες, ωστόσο στη παρούσα οικονομική συγκυρία, είναι αμφίβολο αν θα καταφέρουν. Έτσι οι αυξήσεις στα δημοτικά τέλη μοιάζουν με μονόδρομο για τους περισσότερους Δήμους της χώρας
Πως θα μπορούσαμε να γλιτώσουμε το πρόστιμο; Το πρόστιμο θα ήταν πολύ μικρότερο αν συνολικά η χώρα και η κάθε πόλη ξεχωριστά είχε προχωρήσει τις δράσεις της ανακύκλωσης, κομποστοποίησης, της προδιαλογής βιοαποβλήτων έτσι ώστε να είναι μικρότερη η ποσότητα που καταλήγει για θάψιμο στους ΧΥΤΑ. Κυρίως όμως τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά αν είχαν κατασκευαστεί τα εργοστάσια επεξεργασίας απορριμμάτων και οι ΧΥΤΑ είχαν μετατραπεί σε ΧΥΤΥ, ώστε εκεί να θάβεται μόνο το υπόλειμμα της επεξεργασίας των απορριμμάτων.
Ιδεολογική αντιπαράθεση για τα σκουπίδια και καθυστερήσεις
Η διαχείριση όμως αυτού του τύπου καθυστέρησε αρκετά χρόνια κυρίως λόγω της πολιτικής αντιπαράθεσης που υπήρχε σε κεντρικό επίπεδο για το αν θα δοθούν ή όχι τα σκουπίδια στους ιδιώτες. Θυμίζουμε ότι το 2014 ένα ολόκληρο κεφάλαιο των αυτοδιοικητικών εκλογών ήταν ο… μνημονιακός και ο… αντιμνημονιακός τρόπος συλλογής των απορριμμάτων…
Προ του 2014 λοιπόν στην Αιτωλοακαρνανία προγραμματίζονταν ένα τέτοιο εργοστάσιο με τη μέθοδο ΣΔΙΤ. Στη συνέχεια ο σχεδιασμός άλλαξε… με ό,τι συνεπάγεται αυτό σε καθυστέρηση. Αλλά και πάλι τα πράγματα δεν έχουν προχωρήσεις γρήγορα, καθώς οι διαδικασίες δημοπράτησης αποδεικνύονται «βραχνάς». Για παράδειγμα, στη Ναύπακτο η Μονάδα που θα εξυπηρετεί τη μισή σχεδόν Αιτωλοακαρνανία προκηρύχθηκε αρχικά το 2020 όμως μετά από προσφυγές στα δικαστήρια, ο διαγωνισμός κατέληξε άγονος και το έργο επαναδημοπρατήθηκε με τη διαδικασία να είναι σε εξέλιξη. Για το δεύτερο εργοστάσιο της Αιτωλοακαρνανίας στο ΧΥΤΑ Στράτου, η προκήρυξη του έργου βγήκε στον αέρα το 2021, η διαδικασία όμως δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη.
Τεράστια η απόκλιση από τους στόχους για ανακύκλωση
Ανάλογες καθυστερήσεις έχουν καταγραφεί στην Αιτωλοακαρνανία, αλλά και αλλού και σε ό,τι αφορά τα έργα επέκτασης των ΧΥΤΑ και σε σχέση με τις δράσεις κομποστοποίησης, προδιαλογής βιοαποβλήτων κτλ. Και αυτές οι καθυστερήσεις κάνουν τη ποσότητα των απορριμμάτων που καταλήγει για θάψιμο να παραμένει μεγάλη. Για παράδειγμα στο Δήμο Αγρινίου, το 85% των παραγόμενων ποσοτήτων σκουπιδιών, όπως αναφέρεται στο τοπικό σχέδιο διαχείρισης των απορριμμάτων, οδηγείται προς ταφή. Και αυτό γιατί η ανακύκλωση για παράδειγμα στο Αγρίνιο, υπολείπεται του στόχου κατά περίπου 10%. Ενώ στην ανακύκλωση του γυαλιού η υστέρηση από το στόχο είναι ακόμη μεγαλύτερη καθώς το 2025 θα πρέπει να ανακυκλώνεται το 45% των ποσοτήτων, ενώ σήμερα βρισκόμαστε στο 16%.
Απογοήτευση στο.. πεδίο
Και ενώ πλησιάζει η ώρα που οι πολίτες θα πληρώσουν τη… νύφη και τα επίχειρα των ανούσιων ιδεολογικών αντιπαραθέσεων γύρω από τα σκουπίδια, αν κοιτάξει κανείς στο… πεδίο θα δει το Μεσολόγγι, για παράδειγμα, να μην μπορεί επί χρόνια να λειτουργήσει το ΧΥΤΑ με τις σωστές προδιαγραφές και ΧΥΤΑ όπως αυτοί στη Στράτο και στην Πάλαιρο να πλησιάζουν στο όριο της ζωής τους, έχοντας κληθεί τα προηγούμενα χρόνια να υποδεχθούν σκουπίδια από άλλες περιοχές (Ηλεία, Αχαΐα, Λευκάδα, Κέρκυρα)…
