Οι ψαλιδιάριδες (Milvus milvus) είναι ελκυστικά αρπακτικά που εμφανίζονται στην Ευρώπη με χιλιάδες ζευγάρια να φωλιάζουν στην Ισπανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία (Εικ.1). Σημαντικός μικρότερος αριθμός φωλιάζει στην ανατολική Ευρώπη (BirdLife International 2015). Δεν υπάρχει απόδειξη για το εάν φωλιάζουν στην Ελλάδα, αν και μερικές παρατηρήσεις ήταν ενδεικτικές μιας πιθανής ωοτοκίας. Παλαιότερα, υπήρξαν μόνο λίγες καταγραφές στην Ελλάδα, κυρίως το χειμώνα. Πρόσφατα, έχουν παρατηρηθεί σε διάφορα μέρη της χώρας και τουλάχιστον δέκα καταγραφές ήταν στην Ακαρνανία και ιδιαίτερα στο υγροτοπικό σύμπλεγμα Μεσολογγίου, όπου μερικές φορές μικρές ομάδες είχαν παρατηρηθεί (Χανδρινός Γ, Ακριώτης T. Τα πουλιά της Ελλάδα, Christopher Helm, Λονδίνο, 1997).
Από το 2014, οι ψαλιδιάριδες (Milvus milvus) οι οποίοι φωλιάζουν στην Αυστρία, την Τσεχική Δημοκρατία και τη Σλοβακία μελετήθηκαν χρησιμοποιώντας συσκευές τηλεμετρίας σε ένα κοινό έργο τριών Ιδρυμάτων: Technisches Büro für Biologie in Deutsch Wagra (Αυστρία), University of Veterinary and Pharmaceutical Sciences in Brno (Τσεχία), and Raptor Protection of Slovakia (Μπρατισλάβα- Σλοβακία) αντίστοιχα. Μέχρι το τέλος του 2016, συνολικά 63 ψαλιδιάριδες (ως επί το πλείστον νεοσσών σε φωλιές) ήταν μαρκαρισμένοι με καταγραφείς τηλεμετρίας που λειτουργούν με GPS σύστημα που επιτρέπει την καθημερινή εγγραφή των χωροχρονικών δραστηριοτήτων των πτηνών που έχουν επισημανθεί με ετικέτα. Τρία πτηνά μόνο μαρκαρίστηκαν στην ανατολική Σλοβακία, όπου οι ψαλιδιάριδες είναι ακόμα σήμερα πολύ σπάνιοι. Δύο “αδέλφια” από μια φωλιά όπου μαρκαρίστηκαν το 2015 είναι ακόμα ζωντανά, ξεχειμώνιαζαν στη βόρεια Κροατία (ένα πουλί και τους δύο χειμώνες 2015/2016 και 2016/2017) ενώ το άλλο πουλί ξεχειμώνιασε στη Σλοβακία (2015/2016) και την Ουγγαρία (2016/2017) . Σε μία κατειλημμένη φωλιά η οποία ήταν γνωστή στην ανατολική Σλοβακία το 2016, μαρκαρίστηκε στις 15/06 /2016 ένα πουλί το οποίο είχε αναπτυχθεί από αυτή τη φωλιά και ονομάστηκε KITE10 (Εικ.2).
Μετά από μια περίοδο πτερώματος έκανε ένα ταξίδι εξερεύνησης γύρω από την Ουγγαρία και από τις 7 Οκτωβρίου πέταξε προς νότο για να βρει ένα κατάλληλο μέρος για διαχείμαση (Εικ.3). Ύστερα από 23 μέρες, έφτασε στις ακτές της Αδριατικής θάλασσας στην Αλβανία και στη συνέχεια συνέχισε περισσότερο ή λιγότερο κατά μήκος της θαλάσσιας ακτογραμμής προς την περιοχή του Μεσολογγίου. Στις 2 Νοεμβρίου 2016 έφθασε στην περιοχή του Μεσολογγίου κοντά στο Νεοχώρι όπου και την διασχίζει ο ποταμός Αχελώος. Φάνηκε ότι του άρεσε αυτός ο χώρος και προφανώς κούρνιασε σε μια συστάδα δέντρων κοντά στο ποτάμι όπου βόσκησε/κυνήγησε με επιτυχία σε κοντινά χωράφια, λιβάδια και οπωρώνες(Εικ. 4).
Στις 18 Νοεμβρίου όμως ο πομπός έδωσε σήμα ότι κάτι δεν πάει σωστά. Δεν υπήρχε καμία δραστηριότητα του πουλιού τις επόμενες μέρες και από εκείνη την ημερομηνία μέχρι και τις 6 Δεκεμβρίου η θέση του στο τηλεμετρικό πάνελ ήταν η ίδια, στο νησί στον ποταμό Αχελώο. Ήταν σαφές ότι το ο ψαλιδιάρης – KITE10 είχε χάσει τη ζωή του.
Έτσι λοιπόν στις 31 Ιανουαρίου 2017 ο υπεύθυνος του προγράμματος κ. Ivan Literak μαζί με τον συνεργάτη του κ. τον Hynek Matušík, τον Φορέα Διαχείρισης Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου και τον Κυνηγητικό Σύλλογο Μεσολογγίου μετέβη στην νησίδα όπου πέθανε ο KITE10 (Εικ.5). Εκείνη την εποχή το νησί είχε μερικώς πλημμυρίσει και ενώ ήταν κατάφυτο με πυκνούς θάμνους, βρέθηκε με επιτυχία μόνο το καταγραφικό από τον KITE10 το οποίο ήταν γδαρμένο σαν να είναι από κάποιο άλλο αρπακτικό. Θεωρήθηκε ότι το πουλί ήταν παράνομα δηλητηριασμένο ή πυροβολημένο, αλλά καθώς δεν υπήρχε το σώμα του, δεν ήταν εφικτό να επιβεβαιωθεί η σχετική υπόθεση.
Την προηγούμενη ημέρα είχε παρατηρηθεί ένας κυνηγός πλησίον της περιοχής όπου κυνηγούσε και (είχε τσίχλες δεμένες στην ζώνη του) καθώς επίσης ακούστηκαν πολλοί πυροβολισμοί στην γύρω περιοχή. Το κυνήγι θηρεύσιμων ειδών εκεί είναι νόμιμο αλλά αρκετά έντονο. Αν και τα κρούσματα παράνομων πυροβολισμών σε αρπακτικά έχουν κατά πολύ μειωθεί λόγω της αυξημένης ενημέρωσης και συνειδητοποίησης των κυνηγών τις πρόσφατες δεκαετίες (ιδιαίτερα των νέων) δεν αποκλείεται κάποιος ασυνείδητος να πυροβόλησε το πουλί, το οποίο κατάφερε να φθάσει ως τη νησίδα. Δεν αποκλείεται βέβαια κάποια άλλη αιτία θανάτου του.
Φαίνεται ότι οι πεδινές περιοχές του Μεσολογγίου θα μπορούσε να είναι το κατάλληλο μέρος για τη διαχείμαση των σπάνιων ψαλιδιάριδων που προέρχονται από ορισμένες περιοχές της Κεντρικής / Ανατολικής Ευρώπης. Για να γίνει ένας τόπος διαχείμασης πραγματικά κατάλληλος για τους ψαλιδιάριδες, η επίδραση των αρνητικών επιπτώσεων της ανθρώπινης δραστηριότητας σε αυτόν τον τομέα θα πρέπει να ελαχιστοποιηθούν. Η προστασία της προστατευόμενης περιοχής μέσω του προσωπικού του Φορέα Διαχείρισης Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου είναι πολύ σημαντική.
Αυτή είναι η πρώτη έκθεση/αναφορά ψαλιδιάρη στην Ελλάδα ο οποίος και εντοπίστηκε με τηλεμετρία.
Θερμές ευχαριστίες στους κ.κ. Péter Spakovszky (Αυστρία / Ουγγαρία), Μπόρις Maderič, Vladimír Pečeňák (Σλοβακία), Hynek Matušík, Stanislav Vyhnal (Τσεχική Δημοκρατία), Κωνσταντίνα Δεμίρη (Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία), Ιωάννη Κασβίκη, Νίκο Παλαιό (Φορέας Διαχείρισης Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου), Γεώργιο Καρπούζη( Κυνηγητικός Σύλλογος Μεσολογγίου), οι οποίοι συνεργάστηκαν μαζί μου σε αυτή την εργασία.
Ivan Literák
Τμήμα Βιολογίας και της άγριας πανίδας Νοσημάτων, Κτηνιατρική Σχολή Υγιεινής και Οικολογίας, Πανεπιστήμιο Κτηνιατρικών και Φαρμακευτικών Επιστημών Brno, Palackého 1, 61242 Brno, Czech Republic
Υπόμνημα εικόνων:
Εικόνα. 1. Ψαλιδιάρης (Milvus milvus), (φωτο Pavel Štěpánek).
Εικόνα. 2. Ο ψαλιδιάρης KITE10, νεαρός στην φωλιά του στην ανατολική Σλοβακία στις 15 του Ιουνίου του 2015, όταν είχε δακτυλιωθεί με ένα καταγραφικό τηλεμετρίας Saker-H (Ecotone, Πολωνία). (φωτο Vladimír Pečeňák).
Εικόνα. 3. Διαδρομή του KITE10 από τη φωλιά του έως τη περιοχή του Μεσολογγίου. (Κίτρινος κύκλος) – Φωλιά στην οποία επισημάνθηκε ο KITE10 (Κόκκινος κύκλος) – Νυχτερινές θέσεις του KITE10 κατά τη διαδρομή του, (οι κόκκινες γραμμές συνδέουν τις παρακάτω θέσεις, Πράσινος κύκλος – θέση όπου KITE10 έχασε τη ζωή τους. (Δημιουργία του Stanislav Vyhnal).
Εικόνα. 4. Χωροχρονικές δραστηριότητες του KITE10 στην περιοχή του Μεσολογγίου από την ημερομηνία od KITE10’s άφιξης έως το θάνατο του. Κόκκινος κύκλος – θέσεις την ημέρα, μπλε κύκλοι – νυχτερινές θέσεις που συμβολίζουν τις θέσεις κουρνιάσματος(s), πράσινος κύκλος – θέση όπου ο KITE10 έχασε τη ζωή του. Οι κόκκινες γραμμές συνδέουν τις ακόλουθες θέσεις και υποθετικά προσδιορίζουν ένα τοπικό περιβάλλον που χρησιμοποιείται για την αναζήτηση τροφής του. (Δημιουργός Stanislav Vyhnal).
Εικόνα. 5. Μια ομάδα Ελλήνων και Τσέχων στο ποταμό Αχελώο πλησιάζει με βάρκα το νησί όπου ο KITE10 έχασε τη ζωή του και όπου βρέθηκε τελικά το καταγραφικό του. (Φωτο Ivan Literák).
