Όταν το θείο συναντά το ερωτικό, όπως στην αναδρομική έκθεση ζωγραφικής του Ισπανού Dino Valls, με τίτλο «Dino Valls. Ταξίδι στον Ισπανικό μαγικό ρεαλισμό», διαπιστώνουμε την πρόθεση του καλλιτέχνη, η εμπειρία του ιερού να ξεπεράσει τα όρια του θρησκευτικού πλαισίου, ώστε το ίδιο το σώμα να επωμιστεί τη χαμένη ιερότητά του. Καθώς, «το θείο είναι η ουσία της αλληλουχίας», σύμφωνα με τον συγγραφέα Του Ερωτισμού, Ζωρζ Μπατάιγ –εκδ. Ίνδικτος, Αθήνα 2001- σήμερα πλέον, απέναντι στους πίνακες-καθρέπτες της τέχνης, η σχέση του ανθρώπου με την ειδοποιό αλληλουχία συμβαίνει να επινοείται ξανά. Δεν τίθεται θέμα χριστιανικής απόφασης αλλά σύμφυσης. Διότι, η πράξη της παράβασης των ορίων, ανάμεσα σε θείο-απόκοσμο και σωματικό-εγκόσμιο «με τη δύναμη της κίνησής της» έρχεται να οργανώσει το εξ’ ορισμού ανοργάνωτο. Ως αποτέλεσμα, η ματιά-αρχέτυπο, όπως παριστάνεται, αέναα τελετουργική, εγγράφεται στη μνήμη του δέκτη, για να τον καθηλώσει σε ένα ταξίδι προς τη φαινομενολογική ευλάβεια αλλά και την αυτοαναφορική απολαβή: έντονη είναι η παρουσία του ιατρικού παράγοντα, άλλοτε συγκεκριμένα, μέσα από τη χρήση ιατρικών εργαλείων και άλλοτε υπαινικτικά, μέσα από τις επεμβάσεις στο σώμα. Ώστε, το πραγματικό γεγονός ότι ο Dino Valls από τη Σαραγόσα είναι γιατρός, επιβεβαιώνει το δυνητικό, πως η τέχνη μπορεί και θεμελιώνει το αμιγώς επιστημονικό, διανοίγοντας τις δυνατότητές του. Όπως ένα όνειρο, ανάλογο με αυτό της παράβασης, που περιγράφει ο Μπατάιγ. Μέσα σε αυτό το όνειρο ζει «κάτι το μεταρσιωτικό και το γοητευτικό».
Μεταρσιωτική και γοητευτική συγχρόνως θα χαρακτήριζα την τέχνη του Valls. Με την προοπτική, η βία της σωματικής επέμβασης να ξεπεραστεί, για να αναδειχθεί ο αντίποδάς της: ένας κόσμος συμβόλων και πολλαπλών συνειρμών, που έρχονται να ανατροφοδοτήσουν τη φλαμανδική παράδοση στην τέχνη. Έρχονται να φωτίσουν τις πηγές της ασυνέχειας, όπως είναι τα κάθε λογής εργαλεία, και, ως εκ τούτου, ο άνθρωπος να συνειδητοποιήσει πόσο ασυνεχές ον είναι. Ώστε, ο άνθρωπος της τέχνης καλείται να συμφιλιωθεί με αυτήν την κατάσταση, τη ματαιότητα της ανθρώπινης φύσης. Η ματιά-αρχέτυπο των έργων του Valls, -ένα όνομα, με το οποίο ο ίδιος τη βάπτισε, εξ’ αφορμής της ερώτησής μου-, εδώ έχει δύναμη και συνέχεια. Είναι ακέραια αλλά και προαναγγέλλει την ακεραιότητά της: από το έργο Discrimen, 2000-λάδι σε καμβά επικολλημένα σε ξύλο- έως το Ars Magna, 2010-λάδι σε ξύλο. Όλα τα έργα λειτουργούν ως καθρέπτες: αντανακλούν τη δύναμη, το χάρισμα του δέκτη, να εμβαθύνει και να χάνεται στις καθαρές μορφές, στις ανάποδες κλίμακες, στη συνδυαστική αποθέωση του έως πρότινος γνώριμου. Το νέο αναγνωρίσιμο, όμως, προσιδιάζει σε ένα συμβάν αναγκαιότητας, όπως προκύπτει μέσα από την παραλληλισμένη σχηματική συνθήκη. Για παράδειγμα, στη Hemimaquia,(2005), τα καλλιγραφικά βοηθήματα της πέννας αναπτύσσουν μια σχέση παραλληλίας-αλληλουχίας με τη φλόγα του κεριού, ενώ οι άκρες των καρφιτσών επαναλαμβάνουν το ίδιο σε σύγκριση με την άκρη του φυτιλιού.
Ειδικότερα, στο Ars Magna (φωτογραφία), είναι πολύ ενδιαφέρουσα η σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στην επιστήμη-εξ’ αριστερών όπως εμείς βλέπουμε το έργο-που συμβολίζεται με το φανάρι και το σημειωματάριο, και στην τέχνη-μουσική- εκ των δεξιών-που συμβολίζεται με την παρτιτούρα και το μουσικό όργανο. Το ψάρι στη μέση, ενώ έχει καλύψει σχεδόν όλο το αιδοίο της κοπέλας, θα μπορούσε να συμβολίζει και τη γέννηση μέσα από την τέχνη: υπονοεί, άρα, την αναγέννηση. Γι’ αυτό και στο πλαίσιο αυτής της στιχομυθίας, επιστήμης και τέχνης, διάχυτα είναι τα σύμβολα της ανατολής, όπως του φιδιού για τη σοφία και την ιερότητα, αλλά και της δύσης, όπως της κουκουβάγιας τόσο για τη σοφία όσο και για την προαναγγελία του θανάτου. Διόλου τυχαία, βλέπουμε ότι από την κουκουβάγια κρέμεται ένα μάτι, εφόσον το πουλί της σοφίας θεωρείται μάχιμος υποστηρικτής της ιστορίας του ματιού…
Κι επειδή τα μάτια είναι ελεύθερα να κοιτάζουν, σε πολιτιστικά περιβάλλοντα, δεχόμαστε και ματιές που πολλές φορές δεν ξέρουμε πώς να ερμηνεύσουμε. Να λοιπόν που αυτή τη φορά έμαθα και το άλλο:στα εγκαίνια, μιλώ με τον Ντίνο Βαλς στα ισπανικά, και μετά κάνω τις συστάσεις, στον επιμελητή Τάκη Μαυρωτά και στο ζωγράφο Θεόφιλο Κατσιπάνο, με τον καλλιτέχνη. Λίγα λεπτά αργότερα, μιλώ με τη δημοσιογράφο Σόνια Ζαχαράτου και μου λέει, ότι κάποια κυρία της είπε, για μένα, «να αυτό είναι το μοντέλο του»…όχι, της απαντά εκείνη, την ξέρω την κοπέλα! Ιδού λοιπόν. Τα καλύτερα πράγματα δεν είναι αυτά που ξέρουμε. Είναι αυτά που υποψιαζόμαστε. Ναι ‘ναι καλά η κυρία, μου απογείωσε το κέφι. Και η έκθεση το χρόνο να κοιτάζω.
Μουσείο Φρυσίρα
Μονής Αστερίου 3 & 7, Πλάκα, http://www.frissirasmuseum.com /
(210-3234678)
Τετάρτη έως Παρασκευή
10:00-17:00
Σάββατο και Κυριακή 11:00 – 17:00
Είσοδος 3 – 6 ευρώ
Διάρκεια Έκθεσης: 23/11/2011 – 26/2/2012
Aντιγόνη Κατσαδήμα
