Γράφει ο Νεκτάριος Φαρμάκης
περιφερειακός σύμβουλος Αιτωλοακαρνανίας
Η ανάγκη συνεργασίας όλων των τοπικών φορέων για την επανεκκίνηση της οικονομίας της Αιτωλοακαρνανίας είναι δεδομένη.
Μόνο με αυτό τον τρόπο θα υπάρξει έστω και λίγο φως στην άκρη του τούνελ, πυξίδα σε μια πορεία ανάπτυξης και δράσης, που θα εμψυχώσει τους νέους μας (που προς το παρόν πρωταγωνιστούν στους δείκτες ανεργίας της Ε.Ε. ή κυνηγούν τις τύχες τους στο εξωτερικό) και θα φέρει επενδύσεις με θετικό πρόσημο για τον τόπο μας.
Οι πυλώνες μιας συνολικής προσπάθειας αναδιάταξης της τοπικής οικονομίας, δεν διαφέρουν πολύ από το σύνολο της χώρας.
Η συνολική αναπτυξιακή προσπάθεια στην οποία θα στοχεύσουμε θα πρέπει να ξεκινά από την αξιοποίηση υποδομών που πρόσφατα έχουν ενισχυθεί ή αναμένεται να ενισχυθούν στην Αιτωλοακαρνανία (βλ. Ιόνια Οδό, αναμενόμενη ολοκλήρωση της Αμβρακίας Οδού κλπ, Πλατυγιάλι), ικανή να υποστηρίξει εξωστρεφή επενδυτικά σχέδια, όπως αυτά που σχετίζονται με τον τουρισμό, καθώς και εξαγωγικές δραστηριότητες που απορρέουν από την αγροδιατροφική αλυσίδα και την μεταποίηση, με όρους σεβασμού στο περιβάλλον και την αειφορία των πλούσιων υδάτινων πόρων και οικοσυστήματος, αλλά και τις νέες τεχνολογίες, τις μεταφορές και την ενέργεια, που μπορούμε να στοχεύσουμε συνδυαστικά.
Η επιμονή μας, συστηματικά και αμετακίνητα, προς την Πολιτεία, για την ολοκλήρωση της σύνδεσης των αστικών, δυναμικών κόμβων του νομού, όπως το Αγρίνιο, με διακομιστικούς κόμβους όπως το λιμάνι του Αστακού, είναι σαφής. Ημιτελείς υποδομές ακυρώνουν το οιοδήποτε παραγωγικό δυναμικό και δημιουργούν αναχώματα στην οιαδήποτε επενδυτική πρωτοβουλία.
Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό τώρα να δημιουργήσουμε νέες ευκαιρίες, όχι να βαδίσουμε στην πεπατημένη.
Αναφέρεται συχνά στο δημόσιο διάλογο ότι, “σημαντική είναι η εμπεριστατωμένη διερεύνηση των παραγωγικών δυνατοτήτων κάθε περιοχής προκειμένου να τεθούν ποιοτικοί και ποσοτικοί στόχοι για την αναπτυξιακή προοπτική της Π.Ε. Αιτωλοακαρνανίας”. Ναι, αλλά με ποιο μακροπρόθεσμο πλάνο, όραμα, σε ποια κατεύθυνση; Που θέλουμε να είμαστε μετά από 30 χρόνια, που θέλουμε να ζήσουν τα παιδιά μας;
‘Ένα δίλημμα που εντείνει συχνά τον όποιο πολιτειακό ή κοινωνικό διάλογο σχετίζεται με την έλλειψη κουλτούρας βιώσιμης ανάπτυξης και – κυριότερα – την πλημμελή φροντίδα της Πολιτείας και των κοινωνικών φορέων για την υποστήριξη ‘κανόνων’ βιωσιμότητας, με αντίκτυπο στην ανάπτυξη, διαμορφώνοντας νοοτροπίες και συνθήκες που αποτρέπουν το «άλμα» που όλοι ευχόμαστε.
Μιλώντας – και ορθώς – για αειφόρες μορφές ανάπτυξης, ΟΧΕ για ήπια τουριστική ανάπτυξη, ΒΑΑ κλπ. ξεχνάμε ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις (ναι, η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση είναι πραγματικότητα στις περισσότερες ανεπτυγμένες και σε κάποιες αναπτυσσόμενες χώρες του κόσμου!) και η τεχνογνωσία που υπάρχει ήδη και στην Ελλάδα, σε συνδυασμό με ικανό και κατηρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό, επιτρέπουν να οραματιστούμε και να πετύχουμε το ξαναζωντάνεμα της βιομηχανικής ανάπτυξης στον τόπο μας, χωρίς να θυσιάσουμε την επίτευξη στόχων βιώσιμης ανάπτυξης.
Τουναντίον!
- Η κυκλική οικονομία, ένα στοίχημα για την Ευρώπη, μπορεί να αποτελέσει πεδίο στόχευσης για ανάπτυξη δομών διαχείρισης απορριμμάτων (βιομηχανικών, αστικών, αγροτικών κλπ.) – http://europa.eu/rapid/press-release_IP-18-3846_el.htm, ανάπτυξη και εφαρμογή καλών πρακτικών που θα αναδείξουν τις δυνατότητες της περιοχής και θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων της.
- Με το νερό ως επίκεντρο, διεθνείς συνεργασίες (και η θέσπιση διεθνούς φόρουμ με παράλληλη βράβευση καινοτόμων προτάσεων σχετικών με διαχείριση υδάτινων πόρων) θα μπορούσαν να προσελκύσουν το παγκόσμιο ερευνητικό ενδιαφέρον, να κινητοποιήσουν συνεργασίες ιδιωτικού και δημόσιου τομέα και να δημιουργήσουν συνθήκες ωριμότητας για την ανάπτυξη επιχειρηματικών πάρκων και υποδομών ΑΠΕ με διεθνείς συμμετοχές κι όχι απλά κρατικοδίαιτα σχήματα απορρόφησης ευρωπαϊκών κονδυλίων.
- Η Αιτωλοακαρνανία θα πρέπει σύντομα να διαμορφώσει το δικό της, διεκδικητικό & αναπτυξιακό μοντέλο ανταποδοτικών οφελών – με συνέργειες και συνεργασίες με άλλους νομούς & περιφέρειες και όχι με παθητικές παραδοχές που έχουμε χρόνια συνηθίσει για τον τόπο μας.
- Η ισορροπία μεταξύ αξιοποίησης και ενίσχυση μεταποιητικών / βιομηχανικών εγκαταστάσεων σε αστικά κέντρα με πρότυπες δομές υψηλής τεχνολογίας, ανάδειξης ιστορικών τόπων και προστασίας σπάνιων οικοσυστημάτων είναι δύσκολο εγχείρημα για τον τόπο μας, αλλά αποτελεί μονόδρομο για το άλμα ανάπτυξης που όλοι επιδιώκουμε. Για τον σκοπό αυτό είναι απαραίτητο ένα σχέδιο βιώσιμης ανάπτυξης με πολυπαραγοντική συμμετοχή, που θα βάζει σε επιχειρησιακή προτεραιότητα:
- Χωροταξικά θέματα και διευθέτηση χρόνιων εκκρεμοτήτων σχετικά με τη χρήση γης
- Την διαχείριση προορισμού Αιτωλοακαρνανίας, όχι μόνο ως τουριστικό asset, που πρέπει να αναδειχθεί, αλλά με χρήση καινοτόμων συστημάτων που θα συνδυάζουν και θα παρακολουθούν την ορθή διαχείριση φυσικών πόρων, ενέργειας κλπ.
- Την ολοκλήρωση και συντήρηση υποδομών που αποτελούν βάση για την λειτουργία και ανάπτυξη υγιών επιχειρήσεων (μεταφορές, επικοινωνίες, ενέργεια, αποχέτευση κλπ.)
Πλέον της συνεργασίας όλων των αναπτυξιακών φορέων και της Πολιτείας, η αρωγή της κοινωνίας των πολιτών είναι καθοριστική για την επίτευξη των στόχων μας και το προσδοκώμενο ‘άλμα ανάπτυξης’.
Χρειάζεται σφυρηλάτηση μιας άλλης νοοτροπίας, δυναμικής, διεκδικητικής, νοοτροπίας που αντιλαμβάνεται και αξιολογεί τη θετική επίδραση της τεχνολογίας και της εξωστρέφειας ως μοχλό εξόδου από τη μιζέρια στην οποία έχει σήμερα καθηλωθεί ο νομός μας, ουραγός στην Ευρώπη.
Η δημιουργία και προβολή θετικών παραδειγμάτων που θα αμβλύνουν τις ανισότητες και θα δημιουργούν προϋποθέσεις ανάπτυξης και καλής ποιότητας ζωής είναι ένα σημαντικό βήμα για την οχύρωση των νέων γενιών με αυτοπεποίθηση και τη διεκδίκηση ενός καλύτερου αύριο.
Κλείνοντας, θα μου επιτραπεί μια αναφορά στον τρόπο διάθεσης των πολυπόθητων ευρωπαϊκών κονδυλίων για την ανάπτυξη στην περιοχή μας.
Στο πρόσφατο παρελθόν έγιναν «ασκήσεις» – σε περιφερειακό επίπεδο, με συμμετοχή και συλλογικών φορέων της περιοχής – για την διαμόρφωση ενός προτύπου ανάπτυξης με βάση τις αρχές έξυπνης εξειδίκευσης της Ε.Ε. Παρότι η συγκεκριμένη εξειδίκευση φαίνεται ότι εξυπηρετεί το επιχειρησιακό, αναπτυξιακό μοντέλο και την απορρόφηση των πόρων των διαρθρωτικών ταμείων, ο νομός Αιτωλοακαρνανίας δεν φαίνεται ότι εισπράττει ανάλογα οφέλη.
Σημαντικό κριτήριο για την υιοθέτηση αλλά και χρηματοδότηση λύσεων σε αναπτυξιακά προβλήματα είναι το αντίκτυπο που μια παρέμβαση θα έχει στην περιοχή. Κι αυτό μπορούν και πρέπει να το διατυπώσουν – ή να επιδιώξουν, με τεχνική βοήθεια, να το σχηματίσουν – οι τοπικοί φορείς.
Πολλές φορές, μικρές, «ήπιες» παρεμβάσεις με πολλαπλούς αποδέκτες και «ακροατήρια» μπορεί να έχουν καλύτερη λαϊκή απορρόφηση και απήχηση, αλλά να μην είναι τόσο αποδοτικές όσο μεγαλύτερες και στοχευμένες παρεμβάσεις που θα έχουν πολλαπλασιαστικά, μακροχρόνια οφέλη σε ευρύτερες κοινωνικές ομάδες και την τοπική ανασυγκρότηση.
Σε μια προσπάθεια διαλόγου και συνεργασίας των κύριων ενδιαφερόμενων μερών του νομού, όπου φαίνεται να υπάρχει πρόταση συσπείρωσης των παραγωγικών δυνάμεων είναι καλό να προϊδεαστούμε – ως προς την υπάρχουσα πρόθεση – θετικά.
Λίγα «στατιστικά» στοιχεία όμως, για την Περιφέρεια και την Π.Ε Αιτωλοακαρνανίας, ειδικότερα, θα βοηθούσαν στην κατανόηση του προβλήματος:
- Η Δυτ. Ελλάδα είναι στις 10 πρώτες θέσεις περιφερειών της Ε.Ε. με τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας (2η χειρότερη στην Ελλάδα μετά την Δυτ. Μακεδονία, με (26,3%), αλλά και σε ποσοστά μακροχρόνια ανέργων (74,7%) – 3η χειρότερη στην Ελλάδα, μετά την Αττική και τη Θεσσαλία. Η κύρια μείωση της απασχόλησης στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας έχει προέλθει από τον δευτερογενή τομέα, ενώ ακολουθεί ο τριτογενής τομέας.
- Η δεύτερη φτωχότερη περιφέρεια στην Ελλάδα, εν γένει, με σημαντικές ενδοπεριφερειακές ανισότητες
- To κατρακύλημα της θέσης ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας συνολικά δεν ευνοεί προφανώς καμιά περιφέρεια ή νομό μεμονωμένα, αλλά στην συγκεκριμένη περίπτωση είναι επιβαρυντικό για το σύνολο των ελληνικών περιφερειών, ειδικά όταν εκείνες παρουσιάζουν συνεκτικά σχέδια δράσης για την εξωστρέφειά τους.
Καθόλου ενθαρρυντικά στοιχεία. Ειδικά δε όταν μιλάμε για αξιοποίηση ικανού ανθρώπινου δυναμικού. Με ποια κίνητρα; Με επιχειρήσεις που πεθαίνουν; Με εσκεμμένη, χρόνια αποβιομηχάνιση;
Ενθαρρυντικά στοιχεία για την περιοχή είναι:
- Η εκκίνηση (και μερική ολοκλήρωση) έργων υποδομής – κυρίως κεντρικές αρτηρίες, αλλά και η διαφαινόμενη αξιοποίηση του λιμανιού στο Πλατυγιάλι
- Η ποικιλία και αφθονία φυσικών πόρων (κυρίως υδάτινων πόρων) και βιοποικιλότητα
- Η πρώτη θέση της σε βιολογική κτηνοτροφία , με αποτέλεσμα να ευνοούνται οι βιοκτηνοτρόφοι της περιοχής, αλλά και να υπάρχουν προβλήματα που θα πρέπει αντίστοιχα να αντιμετωπιστούν (αυτά της διάθεσης των αποβλήτων που προκύπτουν ή η αρνητική συμβολή στην εκπομπή ρύπων…)
- Οι ευνοϊκοί όροι για την εγκατάσταση ΜΜΕ στην περιοχή, μέσω κοινοτικών πόρων, καθώς τα ποσοστά ενίσχυσης στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες την καθιστούν – εν δυνάμει! «ελκυστική» για επενδυτές.
Ας κοιτάξουμε όμως τις αλυσίδες αξίας που φαίνεται ότι επηρεάζονται από τις υποδομές και το υπάρχον ανθρώπινο δυναμικό (για το οποίο αξίζει να γίνει χαρτογράφηση από τους κλαδικούς φορείς καθώς και τα επίπεδα / περιοχές απασχόλησης)
Αλυσίδα αξίας – Μεταφορές / logistics / ενέργεια
Έχουν ήδη αναφερθεί πολλοί στην θετική συγκυρία ύπαρξης της Ιόνιας Οδού, του Αστακού, του Ακτίου (αεροδρόμιο) και το γεωπολιτικό πλεονέκτημα που προσθέτουν στην περιοχή. Με – ιδανικά – την σύνδεση του Αστακού με σιδηροδρομικό δίκτυο (ακόμη καλύτερα και το Αγρίνιο, ως αστικό κέντρο με σημαντική βιομηχανική δραστηριότητα, επίσης ιδανικά..) οι συνθήκες για την διαμόρφωση ενός κόμβου logistics στην περιοχή γίνονται ευνοϊκότατες.
Πρόσφατα, μελέτη της Δ/νσης Οικονομικής Ανάλυσης και Έρευνας Διεθνών Κεφαλαιαγορών της Eurobank με τίτλο «Ενέργεια, Logistics, Τουρισμός: Προοπτικές των Κλάδων, Επενδυτικά Σχέδια σε Εξέλιξη και Συνεισφορά τους στο ΑΕΠ», ανέδειξε ότι logistics, ενέργεια και τουρισμός, μαζί με άλλους εξωστρεφείς τομείς, θα συμβάλλουν στην αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης της χώρας.
Για το νομό μας, είναι τομείς στους οποίους μπορούν ταυτόχρονα να επιτευχθούν συνθήκες βελτίωσης / βελτιστοποίησης και συντονισμού, που θα επιτρέψουν το καλύτερο δυνατό «μείγμα» για την επιχειρηματικότητα και την ανάπτυξη. Οι καθυστερήσεις καταδικάζουν την όποια ευκαιρία. Και σαφώς, δεν θα πρέπει να περιμένουμε την ολοκλήρωση των επιμέρους υποδομών για την διευθέτηση του χωροταξικού. Είναι προτεραιότητα!!!
Τουρισμός
Ο ΕΟΤ έχει κάνει κατά καιρούς προτάσεις για την στρατηγική τουριστικής ανάπτυξη της Δυτ. Ελλάδας και μεταξύ άλλων τονίζεται η υποτονική ανάπτυξη του τουριστικού τομέα στην Αιτωλ/νία, που κοστίζει σε θέσεις εργασίας, κινητικότητα κλπ.
Η έμφαση στον οικοτουρισμό (που πράγματι μπορεί να αφυπνίσει πιο ουσιαστικά το κοινωνικό σύνολο αλλά και τους επιχειρηματίες που θα αναπτύξουν σχετικές υποδομές παράλληλα με την προστασία του περιβάλλοντος), γαστρονομικό, θρησκευτικό, ναυτικό τουρισμό θα πρέπει να συνοδευτεί από σοβαρές δράσεις εκσυγχρονισμού – ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ!!! – καθώς και δράσεις branding, marketing του τουριστικού προϊόντος και κατάλληλη κατάρτιση / στελέχωση του κλάδου.
Είναι ο κατεξοχήν εξωστρεφής κλάδος για την ελληνική οικονομία σήμερα και η περιοχή μας μπορεί να αποτελέσει έναν μοναδικό τουριστικό προορισμό. Σε όλη την Ελλάδα απουσιάζει αυτό που άλλες χώρες έχουν και λειτουργούν, τα συστήματα διαχείρισης προορισμών, σε συνδυασμό με τους φορείς διαχείρισης προορισμών. Λόγω της γνωστής κακοδαιμονίας του ΕΟΤ κλπ. ποτέ δεν έγινε κάτι σοβαρό σε αυτό το θέμα και μόνο κάποιες περιφέρειες (π.χ. η πιλοτική για την DG Regio Ανατ. Μακεδονία – Θράκη) προσπαθούν να δημιουργήσουν αντίστοιχες δομές (όπου θα δίνεται η δυνατότητα να συνδυάζεται προσφορά και ζήτηση, να καταγράφονται οι ανάγκες σε ανθρώπινο δυναμικό, το αντίκτυπο κάθε σχετικής οικονομικής δραστηριότητας / επενδύσεων, σε δείκτες ανάπτυξης, να παρακολουθούνται οι απαιτούμενοι πόροι κλπ.)
Θα ήταν στοίχημα για την περιοχή να δημιουργηθεί μια τέτοια – καινοτόμος, εφόσον στηθεί και λειτουργήσει σωστά – δομή για τον τουρισμό και την διαχείριση των πόρων που τον επηρεάζουν.
Ένα πολύ ενδιαφέρον έργο είναι η μετατροπή των πελάδων στην περιοχή του Μεσολογγίου σε τουριστικά καταλύματα «εμπειρίας» – όχι με απώλεια της χρήσης τους, αλλά σε εποχές που δεν χρησιμοποιούνται. Κάτι τέτοιο ήδη υφίσταται στο Lofoten, στη Νορβηγία, και η περιοχή είναι τουριστικά ελκυστική τόσο για την εμπειρία αυτή όσο και για εξορμήσεις ψαράδων, γαστρονομικές εμπειρίες, φυσιολατρικό τουρισμό κλπ με αποτέλεσμα από μια μικρή «μεταμόρφωση» χρήσης μια ψαροκαλύβας να αναπτυχθεί ένα οικοσύστημα τουρισμού που έχει βοηθήσει απίστευτα την περιοχή. Και φυσικά, όλα αυτά με πλήρως ηλεκτρονικά συστήματα διαχείρισης ώστε το προϊόν να είναι αναγνωρίσιμο, ελκυστικό και προσβάσιμο στον αγοραστή από το κινητό του.
Γενικά, ο τουρισμός δίνει άπειρες δυνατότητες για την ανάπτυξη της περιοχής, αλλά χρειάζεται στρατηγικό σχέδιο και υποδομές. Κίνητρα θα χρειαστούν στη συνέχεια για τους μικρομεσαίους επενδυτές…
Σύνδεση / συνεργασία πρωτογενούς, δευτερογενούς, τριτογενούς τομέα
Αιτωλοακαρνανία
- Σημαντική θέση στην ιχθυοκαλλιέργεια (παράγει το 25% της εθνικής παραγωγής)
- Ατμομηχανή της αιγοπροβατοτροφίας στη χώρα (μαζί με τη Λάρισα) – πρώτη θέση στη βιολογική κτηνοτροφία
- Οπωροκηπευτικά, λουλούδια, ελιές σε πολύ καλή θέση, σε εθνικό επίπεδο.
Το επίπεδο μεταποιητικών εταιριών για τα τρόφιμα (που προκύπτουν από τα παραπάνω) είναι σε καλό επίπεδο. Λείπει ο εκσυγχρονισμός σε ό,τι αφορά στη χρήση νέων τεχνολογιών για το branding, συνεργασία και εξωστρέφεια των επιχειρήσεων.
Η άνοδος του τουρισμού και τα logistics θα βοηθήσουν – δυνητικά – στην σύνδεση με τον τριτογενή τομέα
Επιχειρηματικότητα
Πάρκα επιχειρηματικότητας, παντού, σε όλη την Ελλάδα.. δυστυχώς (εκτός από εδώ βέβαια), κουφάρια και κακό real-estate θυμίζει η λέξη….
Φυσικά, καλό είναι να δημιουργούνται συνθήκες κοινής προσπάθειας, αλλά σε πολύ λίγες περιπτώσεις (κι όταν υπάρχουν μεγάλες εταιρείες που έλκουν επενδυτές…) πετυχαίνει κάτι τέτοιο στην Ελλάδα…
Για την επιχειρηματικότητα χρειάζεται κέφι, γνώση, δικτύωση (και με αξιοποίηση νέων τεχνολογιών), εξωστρέφεια / πρόσβαση στις διεθνείς αγορές. Κι αν δημιουργηθούν υπηρεσίες που να λύνουν υπαρκτά προβλήματα για την περιοχή, την Ελλάδα, τον κόσμο, και υπάρχει η κατάλληλη κουλτούρα συνεργασίας, ακόμη καλύτερα.
Νομίζω είναι γνωστά τα εργαλεία που θα μπορούσε να προσφέρει η Πολιτεία για όλα αυτά. Ας σκεφτούμε τι θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά…
Τροφή για σκέψη!
