Από τις 18 έως τις 21 Ιουνίου 2018 πραγματοποιήθηκε στην πόλη Γιβάσκιλα της Φινλανδίας το 20ο Διεθνές Συνέδριο Προφορικής Ιστορίας. Σε αυτό το συνέδριο επιλέχθηκε για να μιλήσει η φιλόλογος-μουσειολόγος Σπυριδούλα Πυρπύλη, με θέμα τις Νυχτερινές Σχολές του Παναιτωλικού. Είχα τη χαρά να τη συνοδεύσω και να ζήσω μαζί της αυτή την εμπειρία. Δεν θα σταθώ σε τουριστικού τύπου πληροφορίες για την πανέμορφη αλλά και πανάκριβη σκανδιναβική χώρα. Εξάλλου είναι πολλοί πλέον αυτοί που έχουν ταξιδέψει και έχουν γνωρίσει αυτό τον μάλλον συνεσταλμένο αλλά ιδιαιτέρα ευγενικό λαό.
Φτάνοντας μέσω Ελσίνκι στο τεράστιο και κομψότατο συνεδριακό κέντρο, κοντά στις όχθες της λίμνης της Γιβάσκιλα, και αφού πήραμε τις διαπιστεύσεις μας, καθίσαμε στον χώρο των γραφείων του συνεδρίου, παρατηρώντας κάποιους από τους 300 περίπου συνέδρους, οι οποίοι είχαν έρθει από κάθε γωνιά της γης. Ευρωπαίοι, Ινδοί, Καναδοί, Αυστραλοί, Νεπαλέζοι, Αφρικανοί. Όλες οι φυλές του Ισραήλ, για να πει η καθεμιά και ο καθένας τους τη δική του μοναδική ιστορία, επιστημονικά επεξεργασμένη. Μια από αυτές κι η ιστορία του Παναιτωλικού μας.
Ανταλλάσοντας δυο κουβέντες μεταξύ μας, μας πλησιάζει από δίπλα μια δροσερή νεαρή: είναι Τουρκάλα που ακούει ελληνικά και μας συστήνεται. Είναι από την Πόλη, τη λένε Ντεφνέ (Δάφνη!) και η γιαγιά της είναι Ελληνίδα, Σαλονικιά, (γη της Επαγγελίας τη λέει ακόμα τη Θεσσαλονίκη). Μας προσκαλεί να ακούσουμε την παρουσίασή της που έχει σχέση με τη νοσταλγία. «Ελάτε», μας λέει «θα μιλήσω για τις ανταλλαγές ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών μετά το 1922». Κοιταζόμαστε επιφυλακτικά λόγω του θέματος, αλλά πάμε.
Εκεί μας περιμένει άλλη έκπληξη. Η Δάφνη αρχίζει την εισήγησή της με μια διαφάνεια στην οποία υπάρχει μια αφίσα από το Ρεμπέτικο του Κώστα Φέρρη. Μιλάει με τρυφερότητα για το πόσο νοσταλγούν τα ελληνικά χώματα και την παλιά ζωή τους οι Τούρκοι που αναγκάστηκαν να μετακινηθούν και το πόσες κοινές αναφορές έχουμε. Προς επιβεβαίωση αυτών βάζει να ακούσουμε ένα σύντομο απόσπασμα της Γιουλμπαχάρ του Τσιτσάνη από συγκρότημα Ελλήνων και Τούρκων. Όταν τελειώνει τη συγχαίρουμε και της λέμε ότι δεν περιμέναμε κάτι τέτοιο και ότι τα ίδια συναισθήματα έχουν και οι δικοί μας πρόσφυγες, κάποιοι από τους οποίους μάλιστα ζουν στη δική μας, μάλλον άγνωστη, πόλη που λέγεται Αγρίνιο. Ενθουσιάζεται, «καλέστε με να έρθω να μιλήσω μέσω κάποιου σωματείου ή οποιουδήποτε φορέα μπορεί να διοργανώσει μια σχετική ημερίδα».
Μετά ακούμε μέσω μιας Κοσοβάρας από την Πρίστινα τη συγκινητική ιστορία ενός Αλβανού που είχε την ατυχία να παντρευτεί στο Κόσοβο λίγο πριν ανέλθει στην εξουσία ο Χότζα. Ο άνθρωπος αυτός έμεινε όλη του τη ζωή μακριά από τη χώρα του και την οικογένειά του, γιατί στο μεταξύ ο Χότζα έκλεισε τα σύνορα. Παρότι έμενε μόλις 7 χιλιόμετρα μακριά από τους δικούς του. Η ανάγκη του όμως να επικοινωνήσει ήταν τέτοια και τόση που έγραφε γράμματα επί 40 χρόνια στα αδέρφια του και στους γονείς του και τα οποία διοχέτευε μέσω γνωστών του αξιωματούχων που με κίνδυνο της ζωής τους τα περνούσαν από τα σύνορα. Προς το τέλος, μάλιστα, της ζωής του, όταν συνειδητοποίησε ότι δεν θα κατάφερνε να τους δει εν ζωή, έφτιαξε μια κασέτα για να ακούσουν τη φωνή του και να τους αποχαιρετίσει με αυτόν τον τρόπο. Στο διάλειμμα, στην κουβέντα με την Κοσοβάρα πανεπιστημιακό, μάθαμε ότι η ίδια ιστορία αποδείχθηκε δύσκολο να γίνει κατανοητή σε συνέδριο στον Καναδά, γιατί σε άλλες περιοχές δεν είναι αυτονόητη η απόλυτη αφοσίωση και αυτές οι δυνατές σχέσεις αίματος, δεδομένες στα Βαλκάνια (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι άνθρωποι από άλλες περιοχές είναι κυνικοί ή αδιάφοροι. Απλώς έχουν άλλες προσλαμβάνουσες).
Οι εισηγήσεις διαδέχονται η μία την άλλη και τις επόμενες μέρες, ώσπου την Τετάρτη, 20 Ιουνίου, ήρθε και η δική μας σειρά. Η Σπυριδούλα παίρνει τον λόγο και ξαφνικά συνειδητοποιώ ότι είμαστε δύο άνθρωποι χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τον μικρό μας τόπο, και μεταξύ ανθρώπων με εντελώς διαφορετικές νοοτροπίες και πρότυπα και προσπαθούμε (η Σπυριδούλα δηλαδή, γιατί εγώ απλώς κάνω τον φωτογράφο) να αναδείξουμε μια τόσο θετική μας πλευρά. Ακούω συγκεκριμένες λέξεις και κάτι συμβαίνει μέσα μου: Παναιτωλικός, ομάδα, Σχολές, άπορα παιδιά. Και αργότερα ονοματεπώνυμα, που παίρνουν μορφή στα μάτια μου: Χρίστος Αναστασίου, Παναγιώτης Χατζής, Νίκος Νεοφώτιστος, Πάνος Κουτρουμάνος, Χριστόφορος Κάκκος, Δημήτρης Θεοδοσίου, Γιώργος Παπαϊωάννου, Πάνος Ποσοτίδης, Απόστολος Βασιλείου…
Αλλά πιάνω και στην ατμόσφαιρα έναν ηλεκτρισμό από όσους παρακολουθούν. Ανακάθονται στις θέσεις τους, σταματούν να κοιτούν κινητά ή λάπτοπ, ακούν προσεκτικά. Νιώθω σαν τον κόρακα και το παιδί του: ότι η δική μας «ιστορία» είναι η καλύτερη. Μάλλον δεν είναι. Αλλά καλή είναι. Σίγουρα. Γιατί, όπως και οι προηγούμενες, ενώ είναι τοπικές, με έναν ανεξήγητο τρόπο γίνονται παγκόσμιες. Αφορούν και τον 70χρονο ευγενικό Αμερικάνο ερευνητή και την πιτσιρίκα μεταπτυχιακή Ιρλανδέζα φοιτήτρια, και την ώριμη Αγγλίδα λέκτορα πακιστανικής καταγωγής και όλους. Μόλις τελειώνει η Σπυριδούλα οι ερωτήσεις πέφτουν βροχή:
-Είναι μεγάλη ομάδα ο Παναιτωλικός; Πρωταθλητής στη χώρα;
-Όχι.
-Μα τότε πώς κατάφερνε για τόσα χρόνια να συντηρεί σχολεία;
-Ήταν βασική αρχή του καταστατικού του.
-Ναι, αλλά τα έξοδα;
-Οι διοικήσεις αλλά και οι συνδρομές και οι έρανοι του απλού κόσμου.
-Μα αυτό είναι πολύ σπουδαίο! Να μην το αφήσετε έτσι! Να δημιουργήσετε κάτι, ένα ντοκυμαντέρ από το αρχείο του Συλλόγου! ρίχνει την ιδέα η Φινλανδέζα συντονίστρια.
Ναι, αυτό θα κάνουμε θα κάνουμε, γλυκιά μου, αυτό ή ό, τι άλλο μπορούμε. Διοίκηση, κοινωνία, τοπικές αρχές, απλοί φίλαθλοι. Γιατί νυχτερινά σχολεία ευτυχώς δεν χρειάζεται να ξαναφτιάξουμε, αλλά την ιστορία του Συλλόγου μπορούμε και πρέπει να τη διαφυλάξουμε και να την καταστήσουμε γνωστή. Μέσω συνεδρίων προφορικής ιστορίας ή μέσω ντοκυμαντέρ. Και στη Φινλανδία και παντού.
Γιατί «είναι μια ιστορία από όλους σεβαστή».
Στους φίλους επιχειρηματίες-αγνούς φιλάθλους της ομάδας μας που προσφέρθηκαν να μας συνδράμουν οικονομικά, ο σοφός λαός το λέει έξοχα: «ο λόγος σου με χόρτασε…». Ελπίζουμε να καταφέραμε να ανταποδώσουμε την ξεχωριστή τους γενναιοδωρία αν τους κάναμε έστω και λίγο περισσότερο περήφανους.
Β.Π.
(στην κεντρική φωτογραφία η ομάδα του Παναιτωλικού ποζάρει μαζί με τους μαθητές του νυκτερινού σχολείου του Συλλόγου)
