Ένα μοναδικό ιστορικό μνημείο της Αιτωλοακααρνανίας -άγνωστο σε πολλούς- είναι ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου του Νεομάρτυρα που βρίσκεται κτισμένος σε μια πανέμορφη τοποθεσία με υπέροχη θέα, πάνω στο λόφο που ενώνει τα χωριά Αργυρό Πηγάδι και Αμβρακιά. Η θέση αυτή είχε και στρατηγική σημασία για τη φύλαξη της γύρω περιοχής και είχε πιθανώς επιλεγεί γι’ αυτό .Στη θέση αυτή προϋπήρχε αρχαίο φρούριο ή κάποια φρυκτορία της κλασσικής περιόδου, της Αιτωλικής Συμπολιτείας. Αυτό συμπεραίνεται εκ του ότι στο χώρο αυτό βρίσκονται τμήματα θεμελίων προηγουμένων κτισμάτων και πιθανώς να θεμελιώθηκε σ’ αυτά και ο ναός του Αγίου Γεωργίου.
Είναι ένα μοναδικό δείγμα, στο νομό Αιτωλοακαρνανίας, εκκλησιαστικής Αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα. Ο τύπος της αρχιτεκτονικής του ναϊδρίου είναι πεντάτρουλος σταυροειδής εγγεγραμμένος, μετά κεντρικού τρούλου.
Ο Ναός έχει υποστεί σοβαρές ζημιές από τους σεισμούς και επείγουν εργασίες αποκατάστασης και συντήρησής του. Έχει εκπονηθεί μελέτη, με τη στήριξη του Δήμου Θέρμου, από το γνωστό αρχιτέκτονα Χρήστο Κατσιμπίνη. Η μελέτη έχει εγκριθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού και απαιτείται η χρηματοδότηση του έργου. Μετά την κινητοποίηση των Αργυροπηγαδιτών η πρώτη φάση της αναστήλωσης έγινε με τους επιβλέποντες αρχιτέκτονες Χρήστο Κατσιμπίνη και Δημήτρη Παπακωνσταντίνου που να κατευθύνου τις εργασίες. Η εργασίες θα συνεχιστούν και το ερχόμενο καλοκαίρι….
Εμείς παρουσιάζουμε τα ιστορικά στοιχεία που αφορούν αυτό το πολύ σημαντικό θρησκευτικό και αρχιτεκτονικό μνημείο του νομού μέσα από το σχετικό άρθρο του επιβλέποντα αρχιτέκτονα Χρήστου Κατσιμπίνη τον οποίο και ευχαριστούμε. (κλικ στις φωτο για μεγένθυση)
Χρήστος Κατσιμπίνης Αρχιτέκτων (Ε.Ε.Α. Αρχαιολογίας)
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΟΜΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΑΣΠΡΟΠΟΤΑΜΟΥ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΕΥΗΝΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ: Το παράδειγμα του ναού του Αγ. Γεωργίου του Νεομάρτυρος εξ Ιωαννίνων στο Αργυρό Πηγάδι (Γκιρτοβός) Αιτωλίας.
Ι. Ιστορική και αρχιτεκτονική διάσταση του μνημείου
Μοναδικό δείγμα εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής του 19 αιώνα αποτελεί ο ναός του Αγ. Γεωργίου του Νεομάρτυρος εξ Ιωαννίνων στα όρια του χωριού Αργυρό Πηγάδι Αιτωλίας (Γκιρτοβός, υπαγόμενο στο δήμο Θέρμου), κοντά στις απαρχές γένεσης του Ευήνου ποταμού . Στο ναό φθάνει κανείς από τη διαδρομή Θέρμο-Δρυμώνας-Αργυρό Πηγάδι, περνώντας μέσα από το δάσος του όρους Παναιτωλικόν, ή μέσω της διαδρομής Θέρμο-Μελίγκοβα-Αμπρακιά. Σε μισή ώρα από το Αργυρό Πηγάδι περπατώντας ή σε λιγότερο χρόνο με αυτοκίνητο φτάνει Κανείς στο ναό, ο οποίος βρίσκεται σε περίοπτη θέση μέσα σε δάσος ελάτων, στον αυχένα του βουνού ανάμεσα στα χωριά Αργυρό Πηγάδι και Αμπρακιά. Η θέση αυτή είχε στρατηγική σημασία για τη φύλαξη της γύρω περιοχής και είχε πιθανώς επιλεγεί γι’ αυτό. Στη θέση αυτή προϋπήρχε πιθανώς αρχαίο φρούριο ή αρχαία φρυκτωρία στην περίοδο της Αιτωλικής Συμπολιτείας. Αυτό συμπεραίνεται από το ότι στο χώρο αυτόν βρίσκονται τμήματα θεμελίων προηγούμενων κτισμάτων, πάνω στα οποία μάλιστα πιθανώς να θεμελιώθηκε και ο ναΐσκος του Αγίου Γεωργίου.
Ημερομηνία κτίσεως-κτίτορες
Το κτίσιμο του ναού ολοκληρώνεται το 1847, εννέα μόλις έτη μετά το μαρτύριο του Αγ. Γεωργίου του Νεομάρτυρος εξ Ιωαννίνων το 1838. Είναι ο πρώτος ναός που κτίζεται προς τιμήν του αγίου. Σημειωτέον ότι στα Ιωάννινα Θα ήταν αδύνατον να χτιστεί αντίστοιχος ναός, λόγω της οθωμανικής κυριαρχίας. Ο Νικόλαος Κάσκαρης φέρεται ως ο βασικός χρηματοδότης της ανεγέρσεως του ναϋδρίου, χαρίζει και την εικόνα με το μαρτύριον του αγίου που φέρει την επιγραφή: «Δέησις του δούλου του Θεού Νικολάου Κάσκαρη 1847 Ιουλίου 21. Χερ Κ. Λάμπρου», είναι δε η ίδια ημερομηνία κτίσεως που βρίσκεται γραμμένη πάνω από τις δύο πόρτες του ναού.
Επίσης φέρεται ως κτίτωρ και κάποιος Βασίλειος Ταλαγάνης από το Αργυρό Πηγάδι (Γκιρτοβός), καθώς και κάποιος μοναχός Φιλάρετος, επίσης από το Αργυρό Πηγάδι. Πιθανώς ο Ταλαγάνης είναι ο εμπνευστής της ιδέας της κτίσεως του ναού. Κατεστραμμένη επιγραφή πάνω από τη βόρεια είσοδο του ναού πιθανώς κρύβει το πραγματικό όνομα των κτιτόρων.
Πάντως είναι βέβαιο ότι το ναύδριο αυτό του Αγίου Γεωργίου του Νεομάρτυρος λειτουργούσε τους καλοκαιρινούς μήνες και ως μοναστηράκι. Υπάρχουν κτίσματα που μαρτυρούν την ύπαρξη δυο μικρών απλοϊκών κελιών. Εκτός του μοναστηριακού του χαρακτήρα, το ναύδριο χρησίμευσε και ως φυλάκιο, πράγμα που συμπεραίνεται από το ότι σε πολλά σημεία της τοιχοποιίας του υπάρχουν τυφεκιοθυρίδες. Δεν είναι γνωστό αν αυτές έγιναν κατά τη διάρκεια κατασκευής του κτιρίου ή δημιουργήθηκαν από ληστές που το χρησιμοποιούσαν ως ορμητήριό τους σε ορισμένες περιπτώσεις.
Αρχιτεκτονική
Οι βασικές διαστάσεις του ναού είναι: πλάτος 7,78 μ., μήκος 10,50 μ. χωρίς την προεξέχουσα κόγχη του ιερού. Το ύψος του κεντρικού τρούλου εσωτερικά από το δάπεδο είναι 8,30 μ. και εξωτερικά 8,50 μ. Το εμβαδόν του είναι 84,70 τ.μ. Ο τύπος της αρχιτεκτονικής του ναϋδρίου είναι πεντάτρουλος σταυροειδής εγγεγραμμένος, μετά κεντρικού τρούλου. Ο κεντρικός κυλινδρικός τρούλος στηρίζεται επί τεσσάρων τόξων και τεσσάρων κιόνων στην ένωση των ημικυλινδρικών θόλων των κεραιών του σχηματιζόμενου σταυρού. Οι Τέσσερις κυλινδρικοί τρούλοι καταλαμβάνουν τα γωνιαία διαμερίσματα του ναού. Δυο φουρνικά ή ασπίδες παρεμβάλλονται μεταξύ των τρούλων των πλάγιων κλιτών. Ο πεντάτρουλος ναός φέρει σε κάθε τρούλο του μεταλλικό σταυρό σε σχήμα στιλέτου
Η τοιχοποιία
Η τοιχοποιία είναι ισόδομη και αποτελείται από ασβεστόλιθους ορθογώνιας διατομής, χρώματος γκρίζου προς το λευκό και προελεύσεως από τη γύρω περιοχή. Διαφέρουν οι γωνιακοί λίθοι που είναι μεγαλύτερων διαστάσεων και αντοχής. Αντίθετα από την υπόλοιπη τοιχοποιία, οι γωνιακοί λίθοι, οι ακμές των τόξων, τα κιονόκρανα και οι σπόνδυλοι των κιόνων είναι από γκριζοπράσινο σκληρό ασβεστόλιθο. Το δάπεδο αποτελείται από την ίδια ασβεστολιθική γκριζοπράσινη πέτρα σε ορθογώνια σχήματα. Στο κέντρο φέρει ρόδακα με λιθανάγλυφο σε σκληρή γκριζοπράσινη στρογγυλή πέτρα το δικέφαλο αετό περικυκλωμένο από δύο φίδια
Εξωτερικά στην επιφάνεια της πολυγωνικής κόγχης και της ανατολικής πλευράς οριζόντιες ζώνες κατά τακτά διαστήματα, από κοκκινωπό λίθο, περιζώνουν όλη την ανατολική όψη του ναού ενώ στο ανώφλι της κεντρικής εισόδου στη βόρεια όψη υπάρχει λιθανάγλυφο εντός τόξου με δύο περιστέρια.
Η δυτική όψη φέρει στους δυο παράλληλους τοίχους, το βόρειο και τον νότιο, αναμονές από λίθους που αποδεικνύουν την πρόθεση επεκτάσεως του ναού για τη δημιουργία γυναικωνίτη σε διαφορετικό επίπεδο σε σχέση με το δάπεδο του κυρίως ναού. Η υψομετρική διαφορά καλύπτεται από πέτρινη κλίμακα που οδηγεί στη δυτική είσοδο του ναού.
Η στέγη είναι καλυμμένη με σχιστόλιθους της ίδιας ποιότητας με αυτούς του δαπέδου, γκριζοπράσινους, σκληρούς. Το ίδιο και οι στέγες των τρούλων. Οι τρούλοι επίσης φέρουν διάκοσμο. Τα τόξα κατ οι παραστάδες των μικρών παραθύρων τους είναι από λευκή πέτρα, τα δε τόξα παραπέμπουν σε βαλκανική ή ανατολική νοοτροπία. Το υπόλοιπο της τοιχοποιίας των τρούλων και των φουρνικών είναι από πωρόλιθο. Τα θεμέλια είναι από ακανόνιστη τοιχοποιία ημιτοξευτών λίθων, πολυεδρική, όπως εξάλλου φαίνεται σε τμήμα του νότιου τοίχου.
2. Υπόθεση και συμπεράσματα
Ο ρυθμός και η τεχνική του κτισίματος στα μοναστήρια και τις εκκλησίες των απαρχών του Ασπροποτάμου και του Ευήνου υπήρξαν τα πρότυπα για το κτίσιμο του ναού του Αγίου Γεωργίου του Νεομάρτυρα του εξ Ιωαννίνων. Η χρονική απόσταση (55 έτη) από την ημερομηνία της κτίσεως της Ιεράς Μονής του Τιμίου Σταυρού στην Κρανιά Ασπροποτάμου το 1792, ως την ημερομηνία κτίσεως του Αγίου Γεωργίου του Νεομάρτυρα το 1847 στο Αργυρό Πηγάδι Ευήνου δεν είναι τόσο μεγάλη. Τα γνωστά τότε σινάφια μαστόρων από τα Πράμαντα που εργάζονταν στα χωριά του Ασπροποτάμου, όπως και κάποιος Πέτρου από την Πάργα, αρχιμάστορας, μεταδίδουν τις ιδέες και τα μυστικά της τέχνης τους από γενιά σε γενιά. Αναλαμβάνουν επίσης την εκτέλεση διάφορων έργων όπως γεφυροποιία, Κατασκευή μοναστηριών, Κατοικιών και φρουρίων.
Ο Άγιος Γεώργιος στο Αργυρό Πηγάδι αποτελεί σήμερα το μοναδικό παράδειγμα αρχιτεκτονικής της περιόδου εκείνης στην Αιτωλοακαρνανία, μεταφερμένο βέβαια από την Ήπειρο και τη Θεσσαλία. Άλλα παραδείγματα πεντάτρουλου ναού στην Αιτωλοακαρνανία μπορούμε να αναφέρουμε το καθολικό της Ιεράς Μονής Ρέθα στο Βάλτο Ακαρνανίας που ανήκει στον τύπο της τρικλίτου τετρακιονίου σταυρεπίστεγου με πέντε τρούλους και χρονολογείται στα 1742. Παλαιότερα παραδείγματα πεντάτρουλου ναού έχουμε γύρω στο 1000 στη νότια Ιταλία, όπως το καθολικό του Στίλο στην Καλαβρία και την εκκλησία του Αγίου Μάρκου, 11 ος αιώνας, στο Ροσάνο της Καλαβρίας.
3. Παθολογία
α. Η εξωτερική κατάσταση της τοιχοποιίας στις παρειές των περιμετρικών τοίχων του ναϋδρίου είναι ικανοποιητική. Η σχεδόν ισόδομη τοιχοποιία από τοπικό ασβεστόλιθο και από σκληρό γκρίζο λίθο, από τον οποίο αποτελούνται οι ακρογωνιαίοι λίθοι, τα ανώφλια και κατώφλια, οι παραστάδες κ.λ.π., βρίσκεται σε καλή κατάσταση. Αντιθέτως, τα διακοσμητικά στοιχεία των παρειών της εξωτερικής τοιχοποιίας, όπως λιθανάγλυφα και αρχιτεκτονικά μέλη, κίονες, πεσσοί, κιονόκρανα, βάσεις, κορνίζες και ανάγλυφες επιγραφές από γκρίζο πάντα λίθο, έχουν μεγαλύτερες φθορές, όχι όμως σημαντικές.
β. Η στέγη του ναϋδρίου είναι καλυμμένη με σχιστόπλακες της περιοχής, ακανόνιστης μορφής και διαστάσεων. Με τον ίδιο τρόπο είναι καλυμμένοι και οι πέντε τρούλοι. Οι σχιστόπλακες λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών έχουν κατά μεγάλο αριθμό καταστραφεί ή μετακινηθεί. Εξαιτίας των παραπάνω έχουμε μεγάλη εισροή υδάτων στο υπόστρωμα, με αποτέλεσμα το νερό να το διαπερνά και να φτάνει ως το εσωτερικό των θόλων. Η εισροή των υδάτων έχει ως αποτέλεσμα να παρασύρει το κονίαμα, βασικό συνδετικό υλικό, και ως εκ τούτου να καθιστά λίαν επικίνδυνη τη στατική όλης της ανωδομής του κτιρίου, πολλές δε φορές να προξενεί την αποκόλληση λίθων, κορνιζών, κλειδιών τόξων κ.λπ.
γ. Η τοιχοποιία των τρούλων αποτελείται από πωρόλιθους και εξωτερικά από διάκοσμο με την προαναφερθείσα γκρίζα ή λευκή ασβεστολιθική λίθο. Εξωτερικά τα τύμπανα των κυλινδρικών τρούλων φέρουν τυφλά αψιδώματα με οξυκόρυφα τόξα διπλής καμπυλότητας. Ο κεντρικός τρούλος φέρει στο κέντρο των τυφλών αψιδωμάτων μικρά παράθυρα τα οποία σήμερα είναι κλειστά για την αποφυγή της εισροής υδάτων και χιονιού στο εσωτερικό του ναϋδρίου. Τα τόξα και οι πεσσοί, καθώς και η υπόλοιπη παρειά των τυμπάνων των κυλινδρικών τρούλων, σε πολλά σημεία είναι αρκετά κατεστραμμένα, μιας και έχουν φθαρεί οι πωρόλιθοι και έχει απομακρυνθεί το κονίαμα το οποίο αποτελούσε το συνδετικό υλικό της τοιχοποιίας από τους αρμούς. Παλαιότερες παρεμβάσεις αποκαταστάσεως αυτών των φθορών στα συγκεκριμένα σημεία, είναι εμφανείς, χωρίς βέβαια να αποκαταστήσουν την αρχική μορφή των αψιδωμάτων των τόξων και των πεσσών. Σε πολλά σημεία, η απομάκρυνση τόξων ή πεσσών, κιονόκρανων, βάσεων των τυφλών αψιδωμάτων από πωρόλιθο ή ασβεστόλιθο και η αντικατάστασή τους με αντίγραφο της μορφής του τόξου από κονίαμα, επιτυγχάνει εν μέρει τη διάσωση της μορφής και τη στατική υπόσταση των τρούλων. Αυτό συμβαίνει κατ’ εξοχήν στον κεντρικό τρούλο και επί της νότιας παρειάς του τυμπάνου του. Επί των τρούλων υπήρχαν μεταλλικοί σταυροί που αντικαταστάθηκαν από μαρμάρινους, δημιουργώντας έτσι εξ ανάγκης, προκειμένου να στερεωθούν, ακαλαίσθητη ογκώδη βάση από Β.Α. Στη θέση αυτή υπήρχε η πέτρινη βάση των χειροποίητων μεταλλικών σταυρών, που ανάγονται στην ίδια εποχή με την κατασκευή του ναού. Υπάρχουν ακόμα σήμερα και φυλάσσονται εντός του ναού.
δ. Εσωτερικά η τοιχοποιία βρίσκεται σε σχεδόν καλή κατάσταση. Προβλήματα υπάρχουν όμως με την ανωδομή του ναϋδρίου και στις εσωτερικές παρειές των τρουλίσκων του κεντρικού τρούλου, καθώς και των δυο ασπίδων και της κόγχης του ιερού. Έχουμε απομακρύνσεις λίθων της τοιχοποιίας και κορνιζών, καθώς και μετακίνηση κλειδιών τόξων. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται στην εισροή των υδάτων από τη στέγη του ναϋδρίου. Η καταστροφή των ξύλινων ελκυστήρων προκάλεσε τη μεγάλη ρωγμή, μαζί με άλλα φαινόμενα, όπως ωθήσεις θόλων κ.λπ. κατά μήκος του άξονα του ναϋδρίου. Το δάπεδο έχει υποστεί μερικές φθορές και μάλιστα στο κέντρο περίπου της νότιας πλευράς μικρή υποχώρηση ακριβώς στην περιοχή επαφής του δαπέδου με το νότιο τοίχο.
Τα ξύλινα κουφώματα των παραθύρων καθώς και τα κιγκλιδώματα έχουν υποστεί άλλα μερικές καταστροφές και άλλα έχουν αντικατασταθεί εξ ολοκλήρου με νεώτερα. Όπως π.χ. η κεντρική θύρα στη βόρεια πλευρά και η θύρα της δυτικής πλευράς, αμφότερες από ξύλο, έχουν αντικατασταθεί με μεταλλικές.
4. Εργασίες αποκαταστάσεως του ναού και του περιβάλλοντος χώρου
α. Εργασίες που θα πρέπει να προηγηθούν με τη σειρά προτεραιότητας και άμεσης ανάγκης είναι σι εξής:
1. Εργασίες υποθεμελιώσεων των τριών πλευρών του ναϋδρίου, ανατολικά, βόρεια και νότια, προκειμένου να εξασφαλιστεί έτσι η στατικότητα του κτιρίου.
2. Στην ανωδομή, περιμετρικά στο ύψος της απόληξης των περιμετρικών τοίχων, θα τοποθετηθεί σενάζ από Β.Α. προκειμένου να περιοριστούν οι πλάγιες ωθήσεις των θόλων και των τόξων επί της περιμετρικής τοιχοποιίας.
3. Εσωτερικά θα συμπληρωθούν, όπου λείπουν, ή θα αντικατασταθούν οι φθαρμένοι ελκυστήρες στη βάση των τόξων και ενδιάμεσα των θόλων και των κυλινδρικών τρούλων.
β. Εργασίες που θα γίνουν στη συνέχεια
Ι. Η ομογενοποίηση της τοιχοποιίας θα επιτευχθεί με τη συμπλήρωση – όπου έχει απομακρυνθεί – του συνδετικού υλικού από την τοιχοποιία με νέο ισχυρό, ιδίως από τη νότια πλευρά του ναϋδρίου. Αυτό θα επιτευχθεί με αρμολόγημα και την τοποθέτηση σωληνίσκων για την πραγματοποίηση τσιμεντοενέσεων από την εσωτερική παρειά της νότιας πλευράς.
2. Θα γίνει συρραφή με λίθινα και σταθερού όγκου «κλειδιά» παράλληλα ή και εγκάρσια στα τόξα, και ιδιαίτερα στις θέσεις των ρωγμών και αποκολλήσεων. Οι ρωγμές έχουν καταγραφεί επί των σχεδίων των όψεων και τομών, ήτοι το εύρος, η μετατόπιση των επιφανειών της παρειάς και το βάθος. Ανάλογα θα αντιμετωπιστούν σε ειδικό κεφάλαιο της μελέτης, που αφορά τη στατική του κτιρίου, οι ειδικές περιπτώσεις και οι προτάσεις χρήσεως υλικών για τη συρραφή τους.
3. Στο μέγιστο της ανωδομής έχει γίνει χρήση πωρολίθου, εκτός των ακμών των τόξων. Η κατάσταση από στατικής πλευράς έχει φτάσει σε λίαν επικίνδυνο σημείο αντοχής, με αποτέλεσμα μερικοί πωρόλιθοι να έχουν αποκολληθεί και να κινδυνεύουν με άμεση πτώση στο εσωτερικό, όπως έχει γίνει και παλαιότερα, ιδίως στον κεντρικό τρούλο. Τεμάχιο του περιμετρικού γείσου της βάσεως του τρούλου έχει καταπέσει. Τέλος, όλη η εσωτερική παρειά της τοιχοποιίας θα ελεγχθεί, θα καθαιρεθούν οι δόμοι που βρίσκονται σε κατάσταση φθοράς και θα αντικατασταθούν με νέο υλικό, θα γίνει αρμολόγηση εσωτερικώς όλων των επιφανειών σε βάθος αφού πρώτα καθαριστεί κάθε αρμός. Το νέο κονίαμα θα αποτελεί ισχυρό συνδετικό υλικό το οποίο θα ενισχύει την όλη λιθοδομή του ναϋδρίου.
4. Τα κιονόκρανα και οι βάσεις των αρθρωτών κιόνων βρίσκονται σε σχετικά καλή κατάσταση, θα πρέπει όμως και εδώ να ελεγχθεί το κονίαμα, να απομακρυνθεί και να γίνει νέο, με ισχυρό κονίαμα, αρμολόγημα.
5. Το δάπεδο πρέπει να καθαριστεί με υδροβολή και ορισμένες πλάκες να αντικατασταθούν με του ιδίου τύπου. Επιμελής συντήρηση θα γίνει στο λιθαναγλύφο ρόδακα που φέρει δικέφαλο και βρίσκεται στο δάπεδο.
6. Εργασίες επί της στέγης: Προκειμένου να επιτευχθεί η στεγανοποίηση του ναϋδρίου, θα πρέπει να γίνουν ορισμένες απαραίτητες εργασίες: Η απομάκρυνση τελείως των σχιστοπλακών κάλυψης. Αυτό θα πραγματοποιηθεί αφού πλέον θα έχουν αποκατασταθεί εσωτερικώς και εξωτερικώς η τοιχοποιία των κυλινδρικών τρούλων και ο εξωτερικός διάκοσμος δια της αντικαταστάσεως των φθαρμένων τμημάτων των τόξων των τυφλών αψιδωμάτων, των πεσσών, κιονόκρανων, βάσεων κ.λπ. Αφού καθαριστούν τα εξωράχια των θόλων και των τρουλίσκων, θα γίνει η πλήρωση μεταξύ των θολιτών λίθων με ισχυρή τσιμεντοκονία και με ίνες υάλου.
Στη συνέχεια θα γίνει επίστρωση ισχυρού μονωτικού υλικού μεγάλης αντοχής στις καιρικές συνθήκες, θα χρησιμοποιηθούν φύλλα μολύβδου στις ενώσεις των κυλινδρικών τρούλων και στις περιοχές ενώσεως της στέγης, προκειμένου να γίνεται η περισυλλογή των υδάτων.
Τέλος, θα γίνει η επίστρωση των νέων σχιστοπλακών μεσαίων διαστάσεων που Θα στερεώνονται σε διάφορα σημεία, όπως περιμετρικά επί των γείσων, και Θα εξέχουν τόσο ώστε να απομακρύνονται τα νερά της βροχής από τις παρειές των πλάγιων τοίχων.
7. Το ξύλινο τέμπλο θα Πρέπει να συμπληρωθεί ή να γίνει νέο στον ίδιο ρυθμό και χαρακτήρα με το υφιστάμενο.
8. Οι δυο μεταλλικές θύρες θα αντικατασταθούν με ξύλινες.
5. Συμπληρωματικές εργασίες στον περιβάλλοντα Χώρο
α. Απαραίτητη είναι η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου για την εύκολη παραμονή των προσκυνητών κατά τις εορτές. Η τοπογραφική αποτύπωση θα συμπληρωθεί με την πρόταση αποτυπώσεως του περιβάλλοντος χώρου και την προβολή του ναϋδρίου.
β. Στα πλαίσια της οργανώσεως του περιβάλλοντος χώρου θα αναστηλωθούν τα δυο κελιά τα ευρισκόμενα του ναϋδρίου.
