Από τον Κώστα Στούπα
Έχει βάση ένα σενάριο χρεοκοπία, κατάρρευση και δικτατορία; Η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ελλάδα έχει χαρακτηριστικά αντίδρασης στην ιδεολογική κυριαρχία της αριστεράς κατά την μεταπολιτευτική περίοδο.
Η αριστερά μπορεί να μην κυβέρνησε απευθείας στην Ελλάδα αλλά είχε συμμετοχή στο σύστημα εξουσίας της μεταπολιτευτικής πελατειακής δημοκρατίας. Μια ματιά στα ποσοστά στα συνδικάτα του δημοσίου και των ΔΕΚΟ όπου οι εκπρόσωποι της λοιπής αριστεράς ελάμβαναν ποσοστά πολλαπλάσια αυτών των εθνικών εκλογών είναι χαρακτηριστική του τρόπου της συμμετοχής στην πυραμίδα της εξουσίας και την διανομή της «πίττας».
Αν και η άκρα αριστερά στη Ελλάδα παριστάνει την εξωσυστημική παράμετρο, η άκρα δεξιά που εμφανίστηκε από ο πουθενά μέσα σε λίγους μήνες, έχει περισσότερα χαρακτηριστικά εξωσυστημικής παραμέτρου. Εκφράζει ευκρινέστερα στρώματα παραμελημένα και έκτος δίκαιης ή άδικης διανομής του κοινωνικού πλούτου της χώρας…
Στις περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες και κρατικές επιχειρήσεις, διαχρονικά διοικούν οι συνδικαλιστές με γνώμονα το συντεχνιακό συμφέρον, πρόφαση το δημόσιο συμφέρον και ιδεολογικό μανδύα κάποια αριστερή «αερολογία» περί αναδιανομής, ισότητας και αδελφοσύνης…
Η ακροδεξιά εσχάτως σαν εναλλακτική λύση, προβάλει τους δείκτες οικονομικής ανάπτυξης της εποχής της δικτατορίας και τα μικρότερα επίπεδα διαφθοράς και δημαγωγίας της εποχής και βρίσκει ευήκοα ώτα.
Οι δείκτες οικονομικής ανάπτυξης της περιόδου της δικτατορίας δεν ήταν δημιούργημα της δικτατορίας, αλλά συνέχεια της περιόδου που εγκαινίασε μεταπολεμικά το μοντέλο που επέβαλε το μείγμα της αυταρχικής διακυβέρνησης Παπάγου σε συνδυασμό με τον κεντρώο υπερυπουργό Συντονισμού, Σπύρο Μαρκεζίνη.
Το σπόρο της πελατειακής δημαγωγίας που οδήγησε στην οικονομική χρεοκοπία της μεταπολίτευσης που έσπειρε πρώτη η Χούντα, χαρίζοντας τα χρέη των αγροτών για χάρη δημιουργίας λαϊκού ερείσματος. Ο Παπανδρέου τράβηξε αυτή τη λογική στα απώτατα άκρα και επιδοτήσεις της ΕΟΚ και χαμηλότοκα τα δάνεια του Ευρω το επέτρεψαν.
Οι δημοκρατίες εξασφαλίζουν την λαϊκή συναίνεση στην διακυβέρνηση μιας κοινωνίας και με αυτό τον τρόπο νομιμοποιούν την άσκηση της εξουσίας.
Αχίλλειος πτέρνα της δημοκρατίας είναι η δημαγωγία και οι πελατειακές σχέσεις μέσω των οποίων τα οφέλη του συνόλου, να νέμονται οργανωμένες μειοψηφίες και συντεχνίες.
Αχίλλειος πτέρνα της δημοκρατίας είναι επίσης η αδυναμία επιβολής των αποφάσεων της δημοκρατικής εξουσίας σε διάφορες πτυχές της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Π.χ. το γεγονός πως ένας νόμος για την παιδεία ψηφίζεται με τα ¾ της Βουλής και δεν εφαρμόζεται γιατί αντιδρούν κάποιες οργανωμένες μειοψηφίες αποτελεί μεγάλη ήττα του δημοκρατικού πολιτεύματος. Δεν είναι μόνο ο νόμος για τα πανεπιστήμια, υπάρχουν εκατοντάδες ανάλογες περιπτώσεις τα τελευταία χρόνια.
Η αδυναμία της δημοκρατικής εξουσίας να επιβάλει το νόμο σε διάφορες πτυχές της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας προς το συμφέρον του συνόλου, εντείνει τα χαρακτηριστικά της κρίσης και του χάους στην κοινωνία μας. Μοιραία οι αντιλήψεις της αποτελεσματικότητας του ολοκληρωτισμού κερδίζουν έδαφος.
Όσοι υποσκάπτουν το κύρος και την αποτελεσματικότητα της δημοκρατικής εξουσίας δεν εργάζονται για το λαϊκό συμφέρον με τον τρόπο που νομίζουν, αλλά ενισχύουν αντιλήψεις απολυταρχικές.
Είναι όμως οι δικτατορίες πιο αποτελεσματικές στη δημιουργίας ευημερίας και ασφάλειας από τις δημοκρατίες;
Χιλή εναντίον Αργεντινής
Οι δικτατορίες δεν οδηγούν παντού και πάντα στην ευημερία όπως νομίζουν κάποιοι επειδή βάζουν τέλος σε φαινόμενα ακυβερνησίας και οχλοκρατίας.
Υπάρχουν δυο παραδείγματα χωρών της ίδιας περιοχής που είχαν δικτατορία την ίδια περίοδο και διαφορετική εξέλιξη στη συνέχεια.
Είναι η Χιλή και η Αργεντινή με τον Πινοσέτ που ανέτρεψε το Αλιέντε και τον Βιντέλα, τον οποίο η φαιδρή ελληνική κομουνιστική αριστερά λόγω σοβιετικής εξάρτησης θεωρούσε «κεντρώο».
Στην Χιλή η δικτατορία έβαλε τις βάσεις για ένα οικονομικό μοντέλο το οποίο δεν ανατράπηκε στη δημοκρατία και το οποίο έχει καταφέρει σε δυο – τρεις δεκαετίες να αναδείξει τη Χιλή στη χώρα με την υψηλότερη ανταγωνιστικότητα στην περιοχή, την μικρότερη διαφθορά και πολλούς άλλους παρόμοιους δείκτες που στηρίζουν την ευημερία.
Στην Αργεντινή αντίθετα δεν φαίνεται να άλλαξαν πολλά πράγματα. Η χώρα μετά τη δικτατορία εμφάνισε οικονομική αστάθεια και υψηλό πληθωρισμό. Η πολιτική ιδιωτικοποιήσεων και σύνδεσης του πέσο με το δολάριο της περιόδου Μένεμ, βελτίωσε προσωρινά αλλά επιφανειακά την εικόνα. Μετά ήρθε η χρεοκοπία, μια ανάκαμψη λόγω ανάκαμψης των τιμών των πρώτων υλών και πιθανόν σύντομα και νέα κατάρρευση. Όπως και στην Ελλάδα η διαφθορά και ο λαϊκισμός ήταν και παρέμεινε το κύριο χαρακτηριστικό της Αργεντινής. Είτε με δικτατορία, είτε με περονιστές, είτε με νεοφιλελεύθερους οι βασικές δομές κοινωνικής και οικονομικής αναπαραγωγής του συστήματος έμειναν ίδιες.
Η χρεοκοπία της Αργεντινή εμφανίζεται από πολλούς στη χώρα μας σαν μοντέλο εξόδου για την ελληνική χρεοκοπία. Αυτό συμβαίνει γιατί η Αργεντινή είναι μακριά και δεν γνωρίζουμε επαρκώς την τραγική κατάσταση που συνεχίζει στη χώρα και μετά τη χρεοκοπία. Συμβαίνει επίσης γιατί η εγχώρια αριστερά ψάχνει μύθους να στηρίξει την ένδεια επιχειρημάτων.
Βλέπε: Παράδειγμα προς αποφυγήν η Αργεντινή…
Αντιθέτως το μοντέλο της Χιλής είναι άγνωστο στην Ελλάδα. Στην χώρα μας για τη Χιλή γνωρίζουμε τα ποιήματα του Νερούδα και τη μυθική σκηνή όπου ο πρόεδρος Αλιέντε υπερασπίζεται με το αυτόματο το προεδρικό μέγαρο από τους πραξικοπηματίες.
Στα αριστεροκρατούμενα εγχώρια μέσα ενημέρωσης έχει αναφερθεί πολλάκις και συνεργασία του «πάπα» του νεοφιλευθερισμού Μιλτον Φρίντμαν με το καθεστώς Πινοσέτ. Όντως το καθεστώς είχε ζητήσει τεχνική βοήθεια για οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Ο Φρίντμαν είχε επισκεφθεί και στείλει μια σχετική έκθεση. Κάποιοι Χιλιανοί οικονομολόγοι μαθητές του Φρίντμαν εξειδίκευσαν πολλές ιδέες της Σχολής του Σικάγου στα δεδομένα της Χιλής και εφάρμοσαν ανάλογες μεταρρυθμίσεις.
Μέρος της σημερινής καλής εικόνας που παρουσιάζει η Χιλή οφείλεται σε αυτές τις μεταρρυθμίσεις, τις οποίες οι δημοκρατικές κυβερνήσεις που ακολούθησαν τροποποίησαν εν μέρει, αλλά δεν εξάλειψαν τις δομές που είχαν δημιουργηθεί.
Ποιες ήταν αυτές οι μεταρρυθμίσεις;
Κατά τον Vito Tanzi στο βιβλίο « The Charm of Latin America: Economic and Cultural Impressions” ήταν ο εξής:
Α) Η ιδιωτικοποίηση του ασφαλιστικού συστήματος της χώρας, το οποίο αργότερα χρησιμοποιήθηκε σαν μοντέλο για πολλές άλλες χώρες ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες.
Β) Η ιδιωτικοποίηση των περισσότερων κρατικών επιχειρήσεων, έκτος ατών που Παρήγαγαν χαλκό οι οποίες παρέμειναν υπό κρατικό έλεγχο.
Γ) Η χρήση του μοντέλου κόστος- απόδοση σε Κάθε δραστηριότητα η οποία έκανε τις δημόσιες επενδύσεις πιο αποτελεσματικές. Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που οδήγησε στην αναδιοργάνωση του κλάδου της παραγωγής και αναδιανομής.
Δ) Η δημιουργία κουπονιού δωρεάν παιδείας με το οποίο οι μαθητές επέλεγαν ποιο σχολείο δημόσιο ή ιδιωτικό θα παρακολουθήσουν. Κάθε μαθητής, αντί μιας θέσης στη δωρεάν παιδεία δικαιούται το αντίστοιχο κόστος στον προϋπολογισμό σε ένα δωρεάν κουπόνι που το χρησιμοποιεί κατά το δοκούν. Έτσι τα σχολεία και οι εκπαιδευτικοί αναγκάζονται να διατηρούν υψηλό επίπεδο σπουδών για να κερδίζουν την προτίμηση των μαθητών.
Ε) Η δημιουργία ενός fund στο οποίο πηγαίνουν τα έσοδα από το χαλκό. Αν πήγαιναν απευθείας στον κρατικό προϋπολογισμό θα προκαλούσαν κυκλικές ανισορροπίες. Π.χ. όταν οι τιμές ήταν ψηλά, τα υψηλά κρατικά έσοδα θα δημιουργούσαν υψηλές δαπάνες με αποτέλεσμα όταν οι τιμές έπεφταν να δημιουργούνται ελλείμματα.
Ζ) Μια ανεξάρτητη Κεντρική Τράπεζα
Η) Ένα ισχυρό και αποπολιτικοποιημένο υπουργείο οικονομικών και ένα καλό και σταθερό φορολογικό σύστημα.
Θ) Εάν αυστηρό σύστημα διαφάνειας για τις συνεργασίες του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα σε ό,τι αφορά σε μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές.
Ι) Κοινωνικές δαπάνες για φτωχές κοινωνικές κατηγορίες.
Κ) Αυστηροί κανόνες διαφάνειας σε όλες τις δραστηριότητες της δημόσιας ζωής.
Αυτοί περίπου ήταν οι κανόνες που έβαλαν τη βάση στη Χιλή, ώστε η χώρα σήμερα να ξεχωρίζει, όχι μόνο σε σχέση με τη Αργεντινή, αλλά από όλες τις υπόλοιπες της περιοχής. Στα χρόνια που ακολούθησαν το κατακεφαλήν εισόδημα της Χιλής αυξήθηκε περισσότερο από το μέσο όρο της υπόλοιπης Λατινικής Αμερικής.
Βλέπε: Το παράδειγμα της Χιλής κόντρα σε αυτό της Αργεντινής…
Το ερέθισμα να ψάξω για την περίπτωση της Χιλής ήταν ένα πρόσφατο άρθρο στον Economist που έλεγε πως η χώρα κατάφερε να προσελκύσει ένα νεαρό Ιταλό, ο οποίος δημιούργησε μια πετυχημένη εφαρμογή λογισμικού και στις ΗΠΑ συναντούσε δυσκολίες να την εκμεταλλευτεί που είχαν να Κάνουν με την υπηκοότητά του. Η Χιλή του πρότεινε να δημιουργήσει εκεί μια επιχείρηση που θα εκμεταλλευτεί τη πατέντα. Όταν είδε το πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων ο Ιταλός δέχτηκε αντί των ΗΠΑ να δημιουργήσει εταιρεία στη Χιλή.
Ανέφερα τα παραδείγματα της Αργεντινής και της Χιλής για συμβάλλω σε ένα πεδίο προβληματισμού που έχει αρχίσει να δημιουργείται σε σχέση με το αν δημοκρατία ή δικτατορία συμβάλλει περισσότερο στη ευημερία μιας χώρας. Έχω τη αίσθηση πως ο προβληματισμός αυτός στη χώρα μας θα λάβει μεγαλύτερη έκταση προσεχώς, ιδίως αν ακολουθήσει μια νέα εκλογική αναμέτρηση και μετά μια αριστερή διακυβέρνηση και με αυτήν η κατάρρευση πολλών των μύθων της μεταπολίτευσης.
Το πρόβλημα της ευημερίας μιας χώρας φαίνεται είναι βαθύτερο της δημοκρατικής ή δικτατορικής διακυβέρνησης. Φυσικά δεν είναι τυχαίο που όλες οι χώρες που συνδυάζουν οικονομική και κοινωνική ευημερία είναι δημοκρατίες.
Τα εμιράτα π.χ. διαθέτουν οικονομική ευημερία αλλά όχι κοινωνική, καθώς ο πλούτος δεν είναι αποτέλεσμα της κοινωνικής οργάνωσης, αλλά της τύχης… Ενός φυσικού πόρου που τυχαία βρέθηκε στο υπεδάφος.
Πηγή:www.capital.gr
