Του Δημήτρη Παπαδάκη
Το υπουργείο Παιδείας, με αρκετή καθυστέρηση, στα τέλη του περασμένου Δεκεμβρίου, ανακήρυξε το 2013 Ετος Καβάφη, εορτάζοντας τη διπλή επέτειο των 150 χρόνων από τη γέννηση και των 80 χρόνων από τον θάνατο του ποιητή. Η ημέρα της επετείου ήλθε και παρήλθε χωρίς κάποια επίσημη εκδήλωση στην Ελλάδα για να εορταστεί ο πιο επιδραστικός και αναγνωρίσιμος ποιητής μας. Έτσι δικαιολογείται ο τίτλος του Βήματος “Το Έτος Καβάφη προκαλεί αμηχανία”….
Ωστόσο αναφέρεται ότι το επόμενο διάστημα η Οργανωτική Επιτροπή του ΥΠΑΙΘΠΑ θα ανακοινώσει ποιες εκδηλώσεις θα εγκρίνει για το Ετος Καβάφη. Ο Αλεξανδρινός βέβαια δεν έχει ανάγκη από ένα Ετος Καβάφη για να τον θυμηθούμε και να τον ανασύρουμε από τη λήθη, λένε όσοι τον μελετούν, διότι οι μεταφράσεις, οι εκδόσεις, τα συνέδρια και οι συζητήσεις για το έργο του δεν έχουν σταματήσει. Κάθε έτος είναι Ετος Καβάφη.
Γι΄αυτό ίσως δεν χρειάζεται να αναζητήσουμε την εξαιρετική εκδήλωση που θα ρίξει απρόσμενα νέο φως στον βίο και στο έργο του Καβάφη, αλλά ίσως είναι καλή ίδεα μια ετήσια γιορτή, αντίστοιχη με την Bloomsday που ο αγγλόφωνος κόσμος τιμά κάθε χρόνο στις 16 Ιουνίου τη ζωή και το έργο του Τζέιμς Τζόις.
Το θέμα βέβαια πέρα από τις εκδηλώσεις είναι ότι ο Καβάφης προκαλεί αμηχανία σε όλους μας, γιατί είναι ποιητής-προφήτης (Poeta Vates). Προφήτης γιατί μαζί με άλλες κορυφές του πνεύματος, όπως ο Ντοστογιέβσκι, ο Νίτσε, ο Καμύ, ο Γκαίτε, ο Κάφκα, ο Τζέιμς Τζόις, ο Έλιοτ, ο Φρόϋντ, διείδε την παρακμή του ανθρώπινου (του δυτικού) πολιτισμού. Στο “Περιμένοντας τους Bαρβάρους” αυτό είναι καταφανέστατο, αρκεί βέβαια στην ανάλυσή σου να μην δεις πίσω από τους Βαρβάρους, μονάχα την Τρόικα και το ΔΝΤ, αλλά και τον ευδαιμονισμό του ανθρώπου. Ο Καβάφης διείδε το τέλος του δυτικού πολιτισμού γιατί στα ποιήματά του για τον Ιουλιανό τον Παραβάτη ανέλυσε τον ελληνισμό και τον χριστιανισμό, τα δυο θεμέλια του ευρωπαϊκού πολιτισμού, και είπε ότι αυτά τα δυο είναι εκ βάθρων αντίθετα μεταξύ τους. “Γιατί τα σπάσαμε τ’ αγάλματά των,- γιατί τους διώξαμεν απ’ τους ναούς των,- διόλου δεν πέθαναν γι’ αυτό οι θεοί.- Ω γη της Ιωνίας, σένα αγαπούν ακόμη” θα πεί στο Ιωνικόν. Και μάλιστα ο Καβάφης είναι ο κορυφαίος ανάμεσα κορυφές του πνεύματος που προαναφέρθηκαν γιατί είναι ο πιο επιγραμματικός!
Το γιατί ο Καβάφης είναι ποιητής-προφήτης δεν είναι εύκολο να αναλυθεί σε ένα άρθρο. Θέλει μεγάλη σπουδή για να το καταλάβεις. Είναι πάντως ενδεικτικό του πόσο “δύσκολος” ποιητής είναι ο Καβάφης ότι ο νομπελίστας Σεφέρης θα γράψει στις Δοκιμές (Α, σσ, 446-7) για τους Νέους της Σιδώνος ότι θα κέρδιζε η ποίηση αν έλειπαν τα λόγια του Σιδώνιου “Δώσε – κηρύττω – στο έργον σου όλην την δύναμή σου- όλην την μέριμνα, και πάλι το έργο σου θυμήσου- μες στην δοκιμασίαν, ή όταν η ώρα σου πια γέρνει.” Σήμερα όλοι παραδέχονται ότι χωρίς αυτούς τους τρεις στίχους δεν θα ήταν ποίηση οι νέοι της Σιδώνος…
Περιμένοντας τους Bαρβάρους
— Τι περιμένουμε στην αγορά συναθροισμένοι;
Είναι οι βάρβαροι να φθάσουν σήμερα.
— Γιατί μέσα στην Σύγκλητο μια τέτοια απραξία;
Τι κάθοντ’ οι Συγκλητικοί και δεν νομοθετούνε;
Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.
Τι νόμους πια θα κάμουν οι Συγκλητικοί;
Οι βάρβαροι σαν έλθουν θα νομοθετήσουν.
—Γιατί ο αυτοκράτωρ μας τόσο πρωί σηκώθη,
και κάθεται στης πόλεως την πιο μεγάλη πύλη
στον θρόνο επάνω, επίσημος, φορώντας την κορώνα;
Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.
Κι ο αυτοκράτωρ περιμένει να δεχθεί
τον αρχηγό τους. Μάλιστα ετοίμασε
για να τον δώσει μια περγαμηνή. Εκεί
τον έγραψε τίτλους πολλούς κι ονόματα.
— Γιατί οι δυο μας ύπατοι κ’ οι πραίτορες εβγήκαν
σήμερα με τες κόκκινες, τες κεντημένες τόγες·
γιατί βραχιόλια φόρεσαν με τόσους αμεθύστους,
και δαχτυλίδια με λαμπρά, γυαλιστερά σμαράγδια·
γιατί να πιάσουν σήμερα πολύτιμα μπαστούνια
μ’ ασήμια και μαλάματα έκτακτα σκαλιγμένα;
Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα·
και τέτοια πράγματα θαμπώνουν τους βαρβάρους.
—Γιατί κ’ οι άξιοι ρήτορες δεν έρχονται σαν πάντα
να βγάλουνε τους λόγους τους, να πούνε τα δικά τους;
Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα·
κι αυτοί βαρυούντ’ ευφράδειες και δημηγορίες.
— Γιατί ν’ αρχίσει μονομιάς αυτή η ανησυχία
κ’ η σύγχυσις. (Τα πρόσωπα τι σοβαρά που εγίναν).
Γιατί αδειάζουν γρήγορα οι δρόμοι κ’ η πλατέες,
κι όλοι γυρνούν στα σπίτια τους πολύ συλλογισμένοι;
Γιατί ενύχτωσε κ’ οι βάρβαροι δεν ήλθαν.
Και μερικοί έφθασαν απ’ τα σύνορα,
και είπανε πως βάρβαροι πια δεν υπάρχουν.
__
Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους.
Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις.
