Γράφει ο Καθηγητής Χρήστος Γερ. Σιάσος
Ένα από τα αρχαιότερα και πλουσιότερα Μοναστήρια στο Νομό Αιτωλοακαρνανίας είναι η Ιερά Μονή του Τιμίου Ιωάννου του Προδρόμου και Βαπτιστού, στο χωριό Δερβέκιστα, σημερινή Ανάληψη Θέρμου – Τριχωνίδας. Πνευματοφόρα πηγή του Ορθοδόξου Ελληνισμού κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας αλλά και σήμερα.
Το Μοναστήρι γιορτάζει κάθε χρόνο στις 29 Αυγούστου, μνήμη Αποτομής Τιμίας Κεφαλής του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου και Βαπτιστού. Προσκυνητές πηγαίνουν κάθε χρόνο για να γιορτάσουν τον Άγιο. Στη Θεία λειτουργία χοροστατεί ο Μητροπολίτης Αιτωλίας και Ακαρνανίας κ. Κοσμάς.Το Μοναστήρι κτίσθηκε τον 12ο αιώνα, ήκμασε δε προ του 1300. Είχε στην κατοχή του πολλούς ελαιώνες, μετόχια, λιβάδια και ζώα. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 600 μέτρων ανάμεσα σε πολλά γέρικα πλατάνια και κυπαρίσσια τα οποία μπορεί να φθάνουν σε ηλικία πέραν των χιλίων ετών. Ανατολικά της εκκλησίας υπάρχει αιωνόβιο δένδρο και πάνω σ’ αυτό αναρριχημένο κλίμα, που η παράδοση λέει ότι το κλίμα αυτό το φύτεψε ο Άγιος Ιάκωβος ο Νεομάρτυς το 1500.
Ο κυρίως Ναός είναι σταυρεπίστεγος και φέρει εσωτερικά τρούλο. Η ανατολική πλευρά είναι φτιαγμένη από πελεκητή πέτρα, φέρει μεγάλη οπή (ζεματήστρα) όπου, κατά την παράδοση, οι Μοναχοί έριχναν καυτό λάδι και εμπόδιζαν τους πειρατές να εισέλθουν μέσα στο Μοναστήρι. Στη δυτική πλευρά υπάρχουν γλυπτά και επιγραφές όπως: Έτος 1802 «ΠΑΝΑΡΕΤΟΝ ΤΟΝ ΗΓΟΥΜΕΝΟΝ – ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΟΥ ΤΕΡΒΕΚΙΤΣΑ ΚΕ ΙΩΣΗΦ ΚΕ ΑΜΒΡΟΣΙΟΝ». Το ξυλόγλυπτο επίχρυσο τέμπλο αποτελείται από σταφύλια και πουλιά που γράφει: «1810 ΕΓΙΝΕ ΤΟ ΤΕΜΠΛΟ ΔΙΑ ΧΡΗΜΑΤΩΝ ΙΩΣΗΦ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ». Το Μοναστήρι έχει οκτώ κελιά από την μια πλευρά και έξι από την άλλη. Υπάρχουν ακόμα και σήμερα, πολλές εικόνες και κειμήλια ιερά με χαραγμένες χρονολογίες όπως: Στην εικόνα του Ιερού Μανδηλίου, 1881, στην εικόνα της Παναγίας Ελεούσας, 1882, στην εικόνα του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, 1823, ο Άγιος κρατά στο αριστερό του χέρι ειλητάριο που γράφει: «ΖΗΛΩΝΕΖΗΛΟΣΑ Τ/Ο ΚΥΡΙΩ ΠΑΝ/ΤΟΚΡΑΤΩΡΙ». Υπάρχει επίσης παλαιό Ευαγγέλιο αργυροκέντητο, ασημένια δισκοπότηρα. Μέσα σε μικρό κουτί φυλάσσονται οστά του Αγίου Ιακώβου του Νεομάρτυρα. Στολίδι του Μοναστηριού είναι και η σπηλιά του Αγίου Ιακώβου από το 1500 στην θέση Παληοφοράδα πλησίον του ποταμού Ευήνου. Η σπηλιά αυτή υπάρχει ακόμα και σήμερα. Προσκυνητές πηγαίνουν κάθε χρόνο στις 28 και 29 Αυγούστου για να γιορτάσουν τον Άγιο. Το Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου προσέφερε επί Τουρκοκρατίας πολλές υπηρεσίες στο Ελληνικό Έθνος και στους Χριστιανούς. Φιλοξένησε κλεφταρματωλούς. Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης που βρισκόταν στην Δερβέκιστα πήγαινε συχνά στο Μοναστήρι.Σ΄ αυτό ήρθαν οι διασωθέντες εξοδίτες πολιορκημένοι του Μεσολογγίου και φιλοξενήθηκαν, όσο έμειναν εκεί.
Ήταν επίσης πνευματικό κέντρο, υπήρχε Κρυφό Σχολειό όπου οι καλόγεροι μάθαιναν τα Ελληνόπουλα γράμματα. Με Υπουργική απόφαση η Ιερά Μονή χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο καθ΄ ότι αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα Μοναστηριακού συγκροτήματος κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας. Στο Μοναστήρι ασκήτεψαν πολλοί μοναχοί, Όσιοι, Νεομάρτυρες, Άγιοι όπως, ο Άγιος Θεωνάς, ο Όσιος Ιάκωβος ο Νεομάρτυς, ο Ιεροδιάκονος Ιάκωβος, ο Μοναχός Διονύσιος και άλλοι. Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος υπήρξε προφήτης και αγγελιοφόρος του Χριστού, κήρυκας της μετάνοιας, μάρτυρας για τον αποκεφαλισμό του από τον βασιλιά Ηρώδη το Μέγα. Ο ιερέας Ζαχαρίας και η σεβαστή Ελισάβετ ήταν οι γονείς του Ιωάννη. Άγγελος Κυρίου εμφανίστηκε στο Ζαχαρία και του είπε ότι, η Ελισάβετ θα γεννήσει παιδί και θα του δώσεις το όνομα Ιωάννης. Ο Ιωάννης όταν μεγάλωσε ακολούθησε ασκητική ζωή και με τα κηρύγματά του ενοχλούσε τον βασιλιά Ηρώδη ο οποίος έστειλε στρατιώτες συνέλαβαν τον Ιωάννη και τον φυλάκισαν. Αυτό έγινε γιατί η σύζυγος του, Ηρωδιάδα, πρώην γυναίκα του αδελφού του Φιλίππου, ενοχλούταν και άρχισε να μισεί τον Ιωάννη. Σε κάποια εκδήλωση ζήτησε από τον Ηρώδη τον αποκεφαλισμό του Ιωάννη και να δώσουν το κεφάλι του ως δώρο στην κόρη της Ηρωδιάδας. Μετά από τον μαρτυρικό θάνατο του Ιωάννη οι μαθητές του πήραν το σώμα του και το έθαψαν. Το Μοναστήρι απέχει περίπου δύο χιλιόμετρα από την Ανάληψη Θέρμου.
Απολυτίκιον του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου
Μνήμη δικαίου μετ’ εγκωμίων σοί αρκέσει η μαρτυρία του Κυρίου Πρόδρομε ανεδείχθης γαρ όντως και προφητών σεβασμιότερος ότι και εν ρείθροις βαπτίσαι κατηξιώθης τον κηρυττόμενον. Όθεν της αλήθειας υπαραθλήσας, χαίρων ευηγγελίσω, και τοις εν άδη, Θεόν φανερωθέντα εν σαρκί, τον αίρωντα την αμαρτίαν του κόσμου, και παρέχοντα ημίν το μέγα έλεος.
